Çıkık, eklemi oluşturan kemiklerin normal pozisyonlarından kalıcı şekilde ayrılmasıdır. Genellikle düşme, spor yaralanmaları veya travmalar sonucu oluşur. Eklem kapsülü ve bağlarda ciddi hasara yol açan bu durum, acil tıbbi müdahale gerektirir.
Çıkık Türleri ve Yaygın Görüldüğü Eklemler
Omuz en sık etkilenen eklemdir (%50’den fazla vakada). Dirsek, parmak, kalça ve diz çıkıkları da sık görülür. Tam çıkık (kemiklerin tamamen ayrılması) ve yarı çıkık (kısmi ayrılma) olarak sınıflandırılır.
Belirtileri Nasıl Tanırsınız?
- Şiddetli ağrı ve hareket kısıtlılığı
- Eklemde belirgin deformite (şekil bozukluğu)
- Şişlik ve morarma
- Eklem çevresinde uyuşma veya karıncalanma
- Kas spazmları
Teşhis Yöntemleri
Fizik muayenede deformite ve hassasiyet değerlendirilir. Röntgen, kemik pozisyonunu net gösteren ilk basamak görüntülemedir. MR ise bağ, tendon ve yumuşak doku hasarını tespit için kullanılır.
Acil Müdahale ve Tedavi
-
İlk Yardım:
- Eklem hareket ettirilmeden desteklenir
- Buz uygulaması (20 dakika aralıklarla)
- Elevasyon (şişliği azaltmak için yükseltme)
-
Kapalı Redüksiyon:
Doktorun eklemi manuel olarak yerine oturtmasıdır. Lokal anestezi altında yapılır. -
Cerrahi Tedavi:
- Açık redüksiyon: Kırık eşlik eden vakalarda
- Artroskopik cerrahi: Labrum yırtığı gibi durumlarda
Rehabilitasyon Süreci
- İmmobilizasyon: Atel veya askıyla 2-6 hafta sabitleme
- Fizik Tedavi:
1-2. Hafta: Pasif hareket açıklığı egzersizleri
3-4. Hafta: Dirençsiz aktif hareketler
6. Haftadan sonra: Kuvvetlendirme çalışmaları
Komplikasyon Riskleri
- Tekrarlayan çıkıklar (özellikle omuzda %80’e varan nüks)
- Damar-sinir yaralanmaları
- Eklem kıkırdağı hasarı (erken kireçlenme riski)
- Avasküler nekroz (kalça çıkıklarında)
Korunma Stratejileri
- Spor öncesi dinamik ısınma hareketleri
- Denge egzersizleri (propriyosepsiyon eğitimi)
- Kontakt sporlarda koruyucu ekipman
- Kas kuvvetini koruyan düzenli egzersiz
Ne Zaman Acile Başvurmalı?
- Eklemde belirgin deformite varsa
- Nabız kaybı veya solukluk gelişirse
- Şiddetli ağrı ağrı kesicilere yanıt vermiyorsa
- Uyuşma/karıncalanma şikayeti eşlik ediyorsa
Çıkık sonrası tam iyileşme 3-6 ay sürebilir. Erken mobilizasyon ve tedavi protokollerine uyum, eklem fonksiyonlarının korunmasında hayati önem taşır.
