Çıkık

Çıkık Nedir?

İki ya da daha fazla kemiğin birleşim bölgesine eklem denir. Eklemler; eklem kapsülü, kaslar ve tendonların sabit durmasını sağlarlar. Eklemlerde kemiklerin yerinden oynaması sonucu eklem bütünlüğü bozulur ve çıkıklar meydana gelir. En çok omuz ve parmak ekleminde meydana gelmekle birlikte dirsek, diz, kalça ve ayak bileği çıkığı da oldukça sık meydana gelen durumlardır.

Çıkıklar meydana gelme zamanı ve şekline göre gruplandırılabilir:

• Doğuştan çıkıklar: Ülkemizde en sık görülen tür olup anne karnında ya da doğum esnasında meydana gelen travmalar sonucu ortaya çıkar. Sıklıkla gelişimsel kalça çıkığı şeklinde ortaya çıkıp tedavisi uzun ve zorlu bir süreci içerir.
• Akut çıkıklar: Kaza, travma, düşme sonucu ortaya çıkar.
• Kronik çıkıklar: Akut çıkıkların tedavisinin yetersiz kalması, hastanın önerilere uymaması sonucu daha önce çıkan bir eklemin sürekli olarak çıkmasıdır.

Çıkık Belirtileri Nelerdir?

Herhangi bir kaza, darbe ve travma sonrası hasarlanan eklem bölgesinde ortaya çıkan ağrı ilk belirti olmakla birlikte çıkık meydana gelmişse bir çok belirti ortaya çıkar.

• Ağrı ve Sızı: Çıkık meydana gelen bölgede ağrı ve sızı ilk belirti olup ağrının şiddeti kişiden kişiye değişebilen özelliktedir.
• Şişlik: Vakit geçtikçe çıkık meydana gelen bölgede şişlik ortaya çıkar.
• Morarma: Çıkığa müdahale edilmesi önemlidir. Müdahalenin gecikmesi ya da hiç müdahale edilmemesi durumunda morarma meydana gelir.
• Gözle görülebilen deformasyonlar: Çıkık meydana gelen eklemde bariz belli olan şekil bozuklukları mevcuttur. Çıkık meydana gelen eklemin şekli normalde olması gerekenden oldukça farklıdır.
• Çıkık olan bölgenin yerinden oynaması: Çıkık meydana geldiği zaman eklemi yerinde tutan kas ve telefonların yapısı bozulur bu sebeple hafif temas sonucu bile yerinden oynama fark edilebilir.
• Uyuşma ya da güçsüzlük: Çıkık meydana gelen eklemin yakın bölgesine yayılan uyuşma ve güçsüzlük belirtisi sıkça görülür. Omuz çıkığında boyna ve kola, kalça çıkığında bacak ve bele yayılan uyuşma ve güçsüzlük kişilerde işlev kaybına sebep olur.

Çıkık Nedenleri Nelerdir?

Çıkık genelde dış hasarlanmaya açık eklemlerde meydana gelir.

• Darbe ya da travma: İlk defa çıkan eklemlerde genelde ani ve şiddetli bir darbe ve travma mevcuttur.

Spor yaralanmaları: Temasın fazla olduğu futbol ve hokey gibi sporlarda ya da düşme ihtimali yüksek olan kayak, jimnastik, basketbol ve voleybol gibi sporlarda çıkıklar oldukça yaygın gözlenir. Çıkık parmak, çıkık ayak kemiğinin çoğunun sebebi spor yaralanmalarıdır.

Spor dışı yaralanmalar: Motosiklet başta olmak üzere trafik kazaları sonucu çıkıkların meydana gelmesi sık gözlenir.

Düşme: Fazla hareketli olunan çocukluk dönemi ve denge sorunu yaşanılan yaşlılık döneminde en sık görülen neden düşmedir.

• Eklemlerin yanlış hareket ettirilmesi: Eklemlerin normal pozisyonu dışında yapılan hareketler eklem yapısının bozulmasına ve komiklerin eklem kapsülünden çıkmasına neden olabilir. En sık çıkık çene vakalarında görülen bu durumda hastalar esneme esnasında açtıkları ağızlarını kapatamazlar.

Çıkık Teşhisi

Herhangi bir eklemde çıkık meydana geldiği zaman bunun tespiti zor değildir. Hastalar genelde ağrı ve sızı şikayetleri ile doktora başvurur. Herhangi bir darbe, kaza ve düşme varlığı sorgulamak için detaylı bir hasta öyküsü alınmalı, eklemin normal hareket sınırları dışında hareketler yapılıp yapılmadığı tespit edilmelidir. Mevcut şişliklerin, ağrı bölgesinde şekil bozukluklarının, morarmaların tespit edilmesi için fizik muayene yapılır.

Çıkıkların tespitinde görüntüleme yöntemleri çok değerli olup çıkığa eşlik eden kırık ve zedelenmeler de mevcut ise bunların da tespiti görüntüleme yöntemleri ile sağlanır.

• Direkt röntgen grafi: Direkt röntgen grafi, ilk adım görüntüleme yöntemi olup, X ışınları kullanarak eklemde meydana gelen çıkık ve eşlik eden diğer hasarlanmaların tespiti sağlanır. Herhangi bir eklemde çıkıktan şüphe edildiği zaman hem önden arkaya (anterior - posterior) hem de yandan direkt röntgen grafi çekilerek farklı pozisyonlarda meydana gelebilen çıkığın gözden kaçmaması sağlanır.

Çıkığın tespitine ek olarak çıkığın yerine oturtulması işlemi olan redüksiyon sonrası kontrol amaçlı da direkt röntgen grafi kullanılır.

• Manyetik rezonans görüntüleme (MRG): Çıkık meydana gelen bölgede yumuşak dokuların görüntülenmesi için radyo frekans dalgaları ve manyetik alan kullanılarak yapılan bir görüntüleme yöntemidir. Çıkık meydana gelen eklemin çevresindeki dokularda meydana gelen hasarlanmalar, kas ve bağ dokulardaki yırtıkların, yumuşak doku zedelenmelerinin de görüntülenebiliyor olması manyetik rezonans görüntülemenin avantajlarıdır.
• Bilgisayarlı tomografi (BT): Çıkık tespitinde en duyarlı ve en kesin tanı yöntemi olup X ışınları kullanılarak yapılır. Özellikle kırıkların ve kemik ezilmelerinin eşlik edebileceği travmaya bağlı çıkıklarda en uygun görüntüleme yöntemidir.
• Manyetik rezonans (MR) artrografi: Normal manyetik rezonans görüntüleme ile görüntülenmesi zor olan eklem içi yapıların gözlenmesine yardımcı bir yöntem olup çıkık olduğundan şüphe edilen eklem içine serum fizyolojik ya da kontrast madde içeren ilaç enjekte edilmesi sonucu görüntüleme sağlanır. Enjekte edilen serum fizyolojik ya da ilaç eklemin şişmesini sağlayarak eklem içindeki sorunların net olarak görüntülenmesini sağlar.

Çıkıklar sinir hasarına sebep olabilir ve bu hasarın görüntülenmesi için de ek yöntemler mevcuttur.

• Elektromiyografi (EMG): Ciddi travmalar sonucu meydana gelen çıkıklarda ve tekrarlayan çıkıklarda ciddi sinir hasarları meydana gelebilir. Bu sinir hasarının tespiti için elektrik akımı verilerek sinirlerin tepkileri ölçülür.

Çıkık Tedavisi

Çıkık tedavisinde amaç ağrıyı gidermek, fonksiyon kaybı olmadan eklemin yerine oturtulmasını sağlamaktır. Cerrahi uygulamaları içermeyen tedavi seçeneklerini içeren konservatif tedavi, tedavide ilk seçenek olmalıdır. Çıkan eklem redüksiyon manevraları ile çıkan kemik yerine oturtulur. Redüksiyon sonrası bandaj, askı kullanılarak yerine oturtulan eklem sabitlenir ve hasarlanan yapıların iyileşmesi ve eğer çıkık bölgesinde hematom (kan toplanması) var ise dağılmasına olanak sağlanır. Ortalama 3- 6 hafta süren sabitleme işleminden sonra hastanın fizik tedavi alması sağlanarak egzersizler ile tam iyileşme sağlanır. Bu süreçte ağrı kontrolü için ağrı kesiciler kullanılabilir. Tam olarak çıkık iyileşme süresi 2 – 3 ayı bulabilir. Çoğu çıkık vakasında hastalara cerrahi müdahaleye gerek kalmazken ağır travma sonucu sinir hasarlanması görülen ve tekrarlayan çıkık vakalarında cerrahi müdahale gerekebilir.

Çıkık İlaçları

Bazı çıkık vakalarında ağrılar dayanılmaz boyutlara ulaşabilir. Bu hastalarda ağrı kontrolü ve travma sonucu ortaya çıkan inflamasyonun azaltılması için steroid olmayan inflamasyon giderici ilaçlar kullanılabilir.

Bu ilaçlar içinde:

• Aspirin
• Ibuprofen
• Naproksen

sayılabilir.

Çıkık Ameliyatı

Çıkık tedavisinde genelde ameliyata gerek kalmazken bazı durumlarda cerrahi müdahale gerekebilir.

• Artroskopik çıkık ameliyatı (çıkık kapalı ameliyatı): Çıkık eklem bölgesinde açılan küçük kesilerden gönderilen küçük bir kamera ile görüntüleme sağlanır. Artroskopik çıkık ameliyatı ile çıkık tamiri ile birlikte yırtıkların tedavisi, kemik çıkıntıların düzeltilmesi ve bağ dokunun tamiri de yapılabilir.
• Ramplisaj (remplissage): Bir kasın eklemden geçirilmesi ile omuz ekleminde oluşan boşluğun doldurulması sağlanır.
• Kapsüler shifting (eklem kapsülünün daraltılması): Eklem kapsülünün doğuştan gevşek olması sebebi ile meydana gelen çıkık tedavisinde kullanılır. Gevşemiş kapsül alt kısımdan dikilerek daraltılır.

Çıkık Tedavi Edilmezse

Çıkık tedavi edilmeden kendi kendine düzelebilen bir durum değildir. Tedavi edilmediği sürece ağrı, sızı, şişlik ve morarma yapmasının yanında uzun vadede işlev kaybına sebep olabilir. Çıkık eklem tedavi edilmedikçe sinir zedelenmeleri ilerler ve hastalar çıkan uzvu kullanamaz hale gelir. Tedavi edilmedikçe hastaların ağrısı başta olmak üzere şikayetleri geçmeyeceği için tedavi edilmesi gerekir.

Çıkığa Ne İyi Gelir?

Çıkık vakalarında uygun tedavi sağlanana kadar ağrıların azaltılması ve şişliğin olabildiğince önlenmesi amacı ile soğuk buz uygulaması faydalı olacaktır. Herhangi bir eklem çıktığı zaman yapılması gereken ve en uygun olan uygulama çıkan eklemi sabitleyerek en yakın sağlık kuruluşuna başvurmaktır. Herhangi bir yanlış müdahale sonucu sinir zedelenmesi sonucu kalıcı hasarlar meydana gelebileceği her zaman akılda tutulmalıdır.

Hamilelikte Çıkık

Hamilelik dönemi bir çok fiziksel ve hormonal değişikliklerin ortaya çıktığı bir dönemdir. Bu değişiklikler sonucu bağ ve kas dokular gevşer ve anne adayları normalden daha çok çıkıklara açık hale gelir.

Herhangi bir travma ya da kaza sonucu çıkıklar meydana gelebilir. Gebelerde gebe olmayan hastalara uygulanan tedavi aşamaları uygulanabilir. Çıkan eklem yerine oturtulur daha sonra askı ya da bandaj ile sabitlenir. Sabitleme süresinin normal gebe olmayan hastalara göre 2 – 3 hafta uzun olması gebelerdeki kas ve bağların gevşek olması sebebi ile daha faydalı bir yaklaşım olacaktır.

Bebeklerde Çıkık

Bebeklerde en sık görülen çıkık kalça çıkığı olup anne karnındaki süreçte ya da doğum esnasındaki travmalara bağlı olarak ortaya çıkar. Kalça çıkığı olan bebeklerde ilk 6 ay yapılan müdahaleler çok değerli olup önce cerrahi dışı tedavi seçenekleri uygulanır. Yetersiz kalması durumunda cerrahi müdahale ile kalça yerine oturtulur.

Çocuklarda Çıkık

Çocukluk döneminde ise sıklıkla omuz çıkıkları gözlenir. Hareketli bir dönem olan çocukluk döneminde düşmelere bağlı çıkıklar yaygındır. Çocukluk döneminde meydana gelen çıkıkların en büyük riski tekrarlayan çıkıklara dönme ihtimalidir. Çocuklarda düşme ya da travma sonucu bir kere çıkan eklem genelde alışkanlık kazanır ve daha az hasarlanma ile çıkmaya meyli olur. Tekrarlayan çıkık varlığında cerrahi müdahale daha doğru bir yaklaşım olacaktır. İlk tercih edilen cerrahi yöntem artroskopik çıkık ameliyatı olmakla birlikte diğer cerrahi seçenekler de değerlendirilir.

Çıkık için Hangi Doktora Gidilir?

Bir kaza, travma ya da zorlama sonrası ortaya çıkan ağrı ve sızı, morarma eklem bölgesinde şişlik şikayetleri olan hastanın şikayet olan eklemi sabitlenir ve kısa sürede Ortopedi ve Travmatoloji bölümünde ortopedi ve travmatoloji uzmanına başvurması sağlanır. Çıkık çene vakalarında hastalar esnerken ya da gülerken çıkan çene geriye kapatılamaz. Bu durumda Diş Hekimine başvurmaları gerekir.