Servikal yetmezlik (rahim ağzı yetmezliği), gebelik sırasında rahim ağzının erken açılması ve zayıflamasıyla karakterize bir durumdur. Genellikle ikinci trimesterde (14-26. haftalar) sessizce ilerler ve düşük veya erken doğumla sonuçlanır. Bu durum, tedavi edilmediğinde tekrarlayıcı gebelik kayıplarına yol açabilir.
Servikal Yetmezliğin Temel Nedenleri
- Geçirilmiş Rahim Ağzı Travmaları: Konizasyon, LEEP gibi cerrahi işlemler sonrası doku bütünlüğünün bozulması.
- Doğumsal Anomaliler: Müllerian kanal defektleri (rahim şekil bozuklukları).
- Önceki Travmatik Doğumlar: İri bebek doğumu veya forseps uygulamaları.
- Bağ Dokusu Hastalıkları: Ehlers-Danlos sendromu gibi kollajen yapı bozuklukları.
- Enfeksiyonlar: Tekrarlayan vajinal enfeksiyonların rahim ağzı dokusunu zayıflatması.
Belirtiler ve Tanı Yöntemleri
Hastalık genellikle ağrısız seyreder. Ana uyarıcı belirtiler:
- Vajinal akıntıda ani artış (berrak ve sulu)
- Hafif pelvik basınç hissi
- Vajinal muayenede rahim ağzında kısalma veya açılma
Tanı için transvajinal ultrason ile serviks uzunluğu ölçülür. 25 mm altındaki değerler risk kabul edilir. İkinci trimesterde 15 mm’den kısa serviks acil müdahale gerektirir.
Tedavi Yaklaşımları
-
Serklaj (Servikal Sütür):
- McDonald Tekniği: Vajinal yolla rahim ağzına dikiş atılması (en yaygın yöntem).
- Transabdominal Serklaj: Karından cerrahiyle uygulanır (kompleks vakalarda).
- Dikiş genellikle 12-14. haftalarda yerleştirilir, 36-37. haftada çıkarılır.
-
Progesteron Tedavisi:
- Serviks uzunluğu 25 mm altındaysa vajinal progesteron (90 mg/gün) önerilir.
- Erken doğum öyküsü olanlarda koruyucu amaçla kullanılır.
-
Pesser Uygulaması:
- Silikondan yapılan halka şeklinde cihazla rahim ağzına destek sağlanması.
Risk Faktörleri ve Önleyici Stratejiler
- Yüksek Risk Grupları:
- Önceki ağrısız ikinci trimester düşükleri
- Çoğul gebelikler
- Radyoterapi öyküsü
- Korunma Yolları:
- Tekrarlayan gebelik kaybı olanlarda gebelik öncesi rahim ağzı değerlendirmesi
- Riskli gebelerde 16. haftadan itibaren 2 haftada bir transvajinal ultrason takibi
Komplikasyonlar ve Kritik Uyarılar
- Serklaj sonrası %1-5 oranında membran rüptürü (su kesesi açılması) riski.
- Enfeksiyon gelişirse acilen dikiş çıkarılmalıdır.
- Tekrarlayan vakalarda abdominal serklaj ile başarı oranı %90’a çıkar.
Gebelik Yönetimi
- Fiziksel aktivite kısıtlaması (ağır kaldırma, uzun süre ayakta durma yasağı).
- Cinsel ilişki yasağı ve vajinal tuşeden kaçınma.
- Haftalık servikal uzunluk ölçümleri ve enfeksiyon taraması.
Doğum Sonrası Takip
Doğumdan 6 hafta sonra rahim ağzı fonksiyon testi yapılmalıdır. Tekrarlayan yetmezlik durumunda sonraki gebeliklerde profilaktik serklaj planlanır.
