Burun Temizleme Nedir?

Burun temizleme tıkanıklık ve sinüzit gibi durumların ortadan kaldırılması amacıyla uygulanan yöntemdir. Burun yıkama veya sinüs temizleme olarak da adlandırılmaktadır. Kişisel hijyen uygulaması olmakla birlikte tıbbi kullanımları da mevcuttur.

Genellikle tuzlu su (salin solüsyonu) kullanılarak gerçekleştirilen yıkama işlemi burun boşluğu ve sinüslerdeki mukus sıvısının temizlenmesine katkı sağlar. Sinüsler burun kenarlarında ve alında bulunan kemiklerin içerisinde yer alan hava boşluklarıdır. Sinüslerdeki enfeksiyonlar sinüzit olarak adlandırılır ve ağrı, tıkanıklık, doluluk hissi gibi sorunlara sebep olabilir. Ayrıca soğuk algınlığı, alerjik rinitler boşluğun mukus sıvısı ile dolmasına dolayısıyla tıkanıklıklara sebep olmaktadır.

Burun Temizleme Kimlerde Kullanılır?

Oldukça küçük ve tolere edilebilen nazal yıkama işlemi, farklı yaş grubundan insanlar tarafından rahatlıkla uygulanabilmektedir. İşlemin fayda sağlaması söz konusu olan tıbbi durumlar ise şu şekildedir:

• Akut ve kronik sinüzit
• Soğuk algınlığı ve grip gibi solunum yolu enfeksiyonları
• Alerjik maddelere maruziyet
• İrritan kimyasallara maruziyet

Burun Yıkama Nasıl Yapılır?

Hazırlık

İşlem öncesinde burun yıkama solüsyonu hazırlanmalıdır. İşlem için genellikle 250 ml su içerisinde 2.5 mg sofra tuzunun tamamen çözdürülmesi ile elde edilen karışım kullanılmaktadır. Bu karışım “salin” olarak adlandırılır ve eczanelerde burun temizleme suyu olarak satılmaktadır. Hazır alınabileceği gibi evde de hazırlanabilir. Evde hazırlayanların karışımın steril olması açısından kullanılacak malzemeleri uygun şartlarda seçmelidir. 

Salin karışımı elde etmek amacıyla kullanılacak suyun burun mukozasına zarar vermemesi amacıyla bakteri yoğunluğu sağlıklı sınırın altında olmalıdır. Kullanıma uygun su 4 şekilde seçilebilir:

• Kaynatılıp soğutulmuş musluk suyu (en az 1 dakika kaynatılmalı)
• Filtrelenmiş musluk suyu (sağlık otoriteleri tarafından onaylı filtreler)
• Dezenfekte edilmiş sular
• Hazır sular

Uygun şartlarda hazırlanan solüsyon uygulama aparatına aktarılır. Burun temizleme aparatı olarak neti kabı eczanelerde ve internet üzerinde satılmaktadır. Bunun dışında sıkma şişeleri ve ampul şırınga kullanılabilir. Ayrıca burun temizleme makinesi olarak adlandırılan su pompalayan elektrikli aletler de piyasada satılmaktadır.

Uygulama

Burun temizliği için sırasıyla şu adımlar izlenebilir:

• Lavaboya doğru hafifçe eğilerek başınızı sağa veya sola doğru yatırın.
• Üst tarafta kalan burun deliğinize neti kabı veya şırınganın uç kısmını yerleştirin ve sıkmaya başlayın.
• Solüsyon burun deliğinden içeri sıkılırken ağızdan nefes alınmalıdır. Ayrıca sıvının boğaza ilerlemesi engellenmelidir.
• Üst burun deliğinden sıkılan su diğerinden akmaya başlamalıdır. Doğru açıyı bulmak için başınızı hafifçe hareket ettirebilirsiniz.
• Burundan geri gelen su berrak bir hal aldığında işlem durdurulur.
• İkinci seferde baş diğer tarafa eğilerek aynı işlemler üstte kalan burun deliği için tekrarlanır.
• Son olarak bir kağıt havlu ile burundan hafifçe hava verilerek kurulama işlemi gerçekleştirilir.

Burun Yıkama Sırasında Dikkat Edilmesi Gerekenler

• Her uygulamadan önce eller su ve sabunla doğru bir şekilde yıkanmalıdır.
• Burun yıkama için kullanılacak suyun steril olmasına (kaynatılmış, fitre edilmiş veya dezenfekte edilmiş) dikkat edilmelidir.
• İşlem sırasında kullanılan aparatların her kullanımdan sonra sıcak sabunlu su ile veya bulaşık makinesinde yıkanması gerekmektedir. Yıkama sonrasında tamamen kurutularak muhafaza edilmelidir.
• Çok sıcak veya çok soğuk su kullanımından kaçınılmalıdır. Özellikle sinüs ameliyatı geçirenlerin çok soğuk su kullanması çeşitli sorunlara sebep olabilir.
• Bebeklerde burun yıkama işlemi yapılmamalıdır. Bebeklere uygun yöntemler ile burun temizliği gerçekleştirilebilir.
• Nöbet ile ilişkili nörolojik sorunları olanlar burun yıkama yapmamalıdır.

Burun Yıkama Zararları Nelerdir?

Burun yıkama doğru şekilde uygulandığında zararlı değildir. En önemli zararı özellikle enjektörle burun yıkama sırasında sert ucun burun dokusuna zarar vermesidir. Bu durum ağrı, burun kanaması, burunda batma, hapşırık gibi durumlara sebep olabilir. Ayrıca steril olmayan suların kullanımına bağlı olarak ciddi parazitler hastalıklar ortaya çıkabilmektedir. Burun yıkamanın diğer yan etkileri arasında:

• Şiddetli baş ağrısı
• İşlem pozisyonuna bağlı boyun ağrısı ve tutulması
• Ateş yükselmesi
• Nörolojik değişiklikler ve nöbetler yer almaktadır.

Bebeklerde Burun Temizleme

Bebekler büyük oranda burun solunumu yapmaktadır. Burun boşluğu içerisinde biriken mukus ve diğer maddeler soluk alıp vermeyi zorlaştırabilir. Bu çocukta huzursuzluk, uyumama, ağlama, nefes alamama ve hatta soluklaşma gibi durumlara sebep olabilir. Burun ve hava yolu sorunlarına bağlı olarak uzun süreli oksijensiz kalma ise gelişim geriliği ve nörolojik hasara sebep olabilmektedir. Buna karşın bir bebek sümkürme konusunda başarılı değildir. Burun temizliği için ise ek uygulamalara ihtiyaç duyulabilir.

Ampul Şırınga

Ampul şırıngalar kolay bir şekilde edinilebilen basit aparatlardır. Balon şeklinde bir hazneye ve hava akışının daraldığı bir uca sahiptir. Anneler tarafından en sık kullanılan burun temizleme yöntemlerinden biridir. Öncelikle şırınganın balonu sıkılır ve havası boşaltılır. Ardında bebeğin burnuna yerleştirilerek yavaşça gevşetilir. Şırınganın negatif basıncı burun içerisindeki mukusu temizler. Eğer mukus kuru ise öncelikle yumuşatılması gerekecektir. Bu amaçla 1-2 damla salin solüsyonu işlem öncesinde bebeğin burnuna damlatılabilir. Ampul şırınga ile sert basınç uygulamak bebeğin hassas burun dokusuna zarar verebileceğinden dolayı dikkatli olunmalıdır.

Burun Aspiratörü

Son yıllarda kullanımı yaygınlaşmaya başlamış burun temizliği aparatları arasında burun aspiratörleri de yer almaktadır. Bebeğin burnuna uygun daraltılmış bir uç, hazne ve hava hortumundan oluşmaktadır. Hava hortumu üzerinden emilerek oluşturulan negatif basınç bebeğin burnunu temizlemeye yardımcı olur. Atık mukus ve diğer maddeler ise orta haznede birikir. Tek kullanımlık filtreler sayesinde hava hortumunu emen kişiye gitmesi söz konusu değildir.  

Burun aspiratörlerinin elektrikli versiyonları da son yıllarda yaygınlaşmaktadır. Kendi başına negatif basınç oluşturan cihaz bebeğin burnundaki mukusu emerek temizler. Bebeğe zarar vermeyecek çekiş kuvveti ile kişiye bağlı hataları ortadan kaldırır. 

Burun Temizleme ve Covid-19

Burun temizleme yöntemleri ile Covid-19 hastalığından korunmanın mümkün olduğu üzerine söylentiler internet ortamında sıkça konuşulmaktadır. Bilimsel bir çalışma ile ortaya konulmamış olan bu durumun teorikteki açıklaması şu şekildedir: Koronavirüs gibi solunum yolu hastalıkları ağız ve burun yoluyla vücuda alınmakta ve bir süre solunum yollarında kaldıktan sonra kişiyi enfekte etmektedir. Burun yıkama ile burun boşluğunda (henüz hücreleri enfekte etmemiş) virüs damlacıkları yıkanarak vücuttan atılabilir. Ancak hastalık ağız yoluyla da bulaştığından dolayı gerçek bir koruma sağlaması öngörülmemektedir. Sadece burundaki virüs yükünün azaltılmasına yardımcı olabilir.