Burun Kuruluğu

Burun Kuruluğu Nedir?

Burun kuruluğu ya da tıbbi literatürdeki adı ile “Rinitis sikka”, burun içini kaplayan mukozada gelişen aşırı nem kaybını ifade etmektedir. Burun kuruluğu olumsuz çevre koşullarının veya hastalıkların bir belirtisi olabilirken aynı zamanda bazı ilaçların yan etkisi şeklinde ortaya çıkabilmektedir. Toplum genelinde birçok kişi burun kuruluğu şikayeti yaşamaktadır. 

Özellikle iç mekanlardaki nem eksikliği yüzünden burun boşluklarında daha fazla kuruluk oluşur. Bu kuruluğa bağlı olarak burun içini kaplayan mukusun yoğunluğu artar ve gittikçe sert bir yapıya dönüşerek burun tıkanıklığının bir nedeni haline gelebilir. Bu da burundan nefes almayı güçleştirerek hastaların ağız yolu ile nefes almasına neden olur. Ağızdan nefes alan kişilerde ayrıca sık sık ağız ve boğaz kuruluğu görülmektedir. 

Ayrıca burun mukozasındaki aşırı nem kaybı burun boşluğunu genel olarak etkilemesi üzerine hastalarda genel bir huzursuzluk, burun kanaması ve birçok şikayet gelişebilir. Ciddi vakalarda burun kuruluğu nedeniyle sinüsler enfekte olabilir. Genel olarak burun kuruluğu, tedavisi olan yaygın bir şikayettir. Genellikle doktor rehberliğinde evde alınacak önlemler ve bazı ek tedaviler ile hastalar şikayetlerinden kurtulmaktadır. 

Burun Kuruluğu Belirtileri

Burun kuruluğu, kişilerin altta yatan hastalığına veya genel sağlık durumuna göre değişen etkiler yaratmaktadır. Burun kuruluğu ile birlikte baş bölgesinde, sinüslerde, ağızda ve boğazda hayat kalitesini düşüren belirtiler ortaya çıkmaktadır. 

Burun kuruluğuna bağlı olarak burun bölgesinde ortaya çıkan ek belirtiler şu şekildedir: 

• Burun kanaması 

• Koku almada bozukluk

• Burun tıkanıklığı (özellikle gündüzleri)

• Burun bölgesinde kızarıklık, ısı artışı veya şişme 

• Burunda kaşıntı

• Burun içinde kabuklanma

• Burun mukozasında çatlak veya yırtıklar

• Burun kuruluğu nedeniyle burundan nefes alamama 

Burun kuruluğu şikayetinin nedenine bağlı olarak vücudun birçok bölgesinde ortaya çıkabilecek ek belirtiler ise şunlardır: 

• Boğaz kuruluğu, boğaz ağrısı

• Bulanık görme

• Baş ağrısı

• Yüzün ön kısmında dolgunluk ve ağrı

• Sürekli uyku isteği

• Göz kuruluğu 

• Ağız kuruluğu 

• Cilt kuruluğu

• İştah kaybı

• Uzun süren yorgunluk 

• Cilt üzerinde döküntüler

• Tükürük bezi şişmesi

• Hapşırık atakları 

Sinüs boşlukları kuruduğu zaman ortamda yeterince mukus üretilmediği anlamına gelir. Bu durum, hastanın ağız, burun ve boğaz bölgesinde de kuruluk yaşamasına neden olur. Sinüsler çok kuruduğunda dokularda iltihaplanma ve tahriş olma riski artar. Eğer sinüslerde tahriş başlarsa yanak, alın ve göz çevresinde (yüzün ön kısmında) ağrı ve dolgunluk hissi gelişebilir. 

Burun Kuruluğu Nedenleri

Burun iç yapısı genellikle çevredeki nem düzeyine karşı çok hassas bir şekilde tepki verir. Ortamdaki nem seviyelerinin azalması nedeniyle burun kuruluğu hızlı bir şekilde ortaya çıkmaktadır.  

Aşağıdaki nedenler kişilerde burun kuruluğunun gelişmesinde etkilidir:

Mevsimsel alerjiler: Alerjik rinit (saman nezlesi) gibi mevsimsel alerjiler sinüs kanallarını tahriş ederek buradaki dokuların kurumasına ve iltihaplanmasına neden olabilir. Bu süreç ile mukoza daha da yoğunlaşarak sinüs kanallarının tıkanmasına neden olabilir. Polenler, mevsim değişiklikleri, ev tozu veya hayvan tüyü gibi etkenler alerjik rinite neden olabilir. 

Evcil hayvan alerjisi: Evlerinde kedi veya köpek gibi evcil hayvan besleyen kişilerde bu hayvanların tüylerine karşı alerji olabilir. Evcil hayvanların burun kuruluğuna katkısı alerji testleri ile sorgulanabilir. Yapılacak alerji testleri, burun kuruluğunu tetikleyen faktörler ve uygulanacak tedaviler konusunda fikir verecektir 

Antihistaminik ve dekonjestan ilaçlar: Hastaların artan mukus üretimine yönelik azaltıcı etkide bulunacak ilaçlar aynı zamanda burun iç yüzeyini ve sinüs dokularını da kurutma eğilimindedir. Antihistaminikler ve dekonjestan sınıfı ilaçlar, burun kuruluğu yapabilmektedir. Ayrıca burun kuruluğuna neden olabilecek başka ilaçlar da vardır. Özellikle Roaccutane (izotretinoin) yan etki olarak burun ve göz kuruluğu yaptığı bilinmektedir. Reçeteli ilaç kullanıpta burun kuruluğu şikayeti olan kişiler, ilaçların burun kuruluğuna neden olduğuna dair şüpheleri varsa doktorları ile olası ilaç etkileşimleri hakkında bilgi alması faydalıdır. 

Kuru hava (sıcaklık ve nem eksikliği): Özellikle kapalı ortamlardaki düşük nem oranı burun kanalları ve sinüslerin kurumasına ve tahriş olmasına neden olabilir. Kış aylarındaki merkezi ısıtma sistemleri veya diğer ısıtıcılar havayı kurutabilir. Soğuk havalarda insanların evlerinde uygun nemi sağlayamaması burun kanamasına sık sık neden olmaktadır. 

Çevresel etkiler ve kimyasal maddeler: Temizlik maddeleri, tamir veya onarım için kullanılan kimyasal ürünler ve hava kirliliği burun geçişlerini ve sinüslere hasar verebilir. Bunun sonucunda burun ve sinüs kuruluğu, burun kanaması, boğaz ağrısı veya alerjiye ait diğer belirtiler ortaya çıkabilir. Burun kuruluğu ve diğer belirtilere neden olabilecek kimyasallar veya ürünler şunlardır: 

• Temizlik ürünleri 

• Sigara içmek

• Endüstriyel tahriş edici ürünler (işyerlerindeki kimyasallar)

• Boya veya vernik kokusu

• Ağır parfümler ve diğer sentetik kokular 

Sjögren sendromu: Bu hastalıkta bağışıklık sistemi salgı üreten bezlere karşı saldırıda bulunmaktadır. Bunun sonucunda vücuda gerekli olan salgıların üretimi bozulur. Bu sendromu yaşayan kişilerde sıklıkla göz ve ağız kuruluğu görülür. Ancak sendrom tüm vücudu etkilemesinden dolayı yaygın olarak mukoza ve mukus üretimi olumsuz etkilenir. Bu nedenle bu sendromu yaşayan kişiler burun kuruluğundan şikayet edebilirler.  

Burun Kuruluğu Teşhisi

Burun kuruluğu şikayeti olan kişilerin teşhisinde dikkatli alınan hasta öyküsü ve derinlemesine yapılacak fiziksel muayene çok önemlidir. Burun kuruluğuna neden olan hastalığın ya da çevresel faktörlerin tespiti ile tedavi hızlı bir şekilde planlanır. Hasta öyküsü alınırken hastalara yöneltilen kritik sorular şunlardır: 

• Burun kuruluğu dışında ek belirtiler var mı?

• Burun spreyleri (dekonjestanlar) kullanıyor musun?

• Burun kuruluğu şikayetini ilk ne zaman yaşadınız?

• Günün hangi saatlerinde burun kuruluğu şikayeti artıyor ya da hafifliyor?

• Kullanmakta olduğunuz ilaçlar?

• Son zamanlarda farklı bir iklimde bulundunuz mu?

• Evinizde hava nemlendirici ürünler kullanıyor musunuz? 

Fiziksel muayenede hastaların burun boşlukları ve sinüsleri kontrol edilir. Daha sonra burnun içerisini daha net muayene etmek için anterior rinoskopi (nazal spekulum muayenesi) kullanılabilir. Ayrıca burun endoskopisi ile burun pasajı ve sinüs kanalları muayene edilebilir. Özellikle iyice yoğunlaşmış ve tıkayıcı özelliği artmış mukozanın (şiddetli nem kaybı) tespiti bu şekilde yapılabilir. 

Burun kuruluğuna ek olarak hapşırma atakları, göz kızarması veya göz sulanması gibi belirtiler yaşayan kişilerden alerji şüphesi nedeniyle alerji testleri istenebilir. Bazı durumlarda kan testi ve deri testi (prick test) teşhisi güçlendirmek için hastalardan istenebilir. 

Burun Kuruluğu Tedavisi

Mevsimsel alerjilerin, çevre ve kimyasalların, ilaçların veya kuru havanın neden olduğu burun kuruluğu vakalarında şikayetleri rahatlatmak için çeşitli yolları vardır. Yapılacaklar arasında şunları sayabiliriz: 

Özellikle kış gecelerinde merkezi ya da diğer ısıtma sistemleri nedeniyle havanın kurumasını önlemek için buhar makinesi kullanılabilir. Burada önemli nokta bu makinelerin nem ayarını her zaman kontrol altında tutmaktır. Fazla nem ortamdaki virüsleri daha tehlikeli hale getirebilmektedir.  

Burnun iç kısımlarına az miktarda vazelin sürmek hem burnu nemlendirir hem de kabuklanma riskini azaltır. Uzun periyotlarla, çok miktarda ya da çok sık vazelin kullanmamak gerekir. Nadir vakalarda vazelin akciğerlere geçerek bu bölgede ciddi sorunlara yol açabilir. Kronik akciğer rahatsızlığı olan kişilerin bu uygulamayı yapmadan önce doktorlarına danışmaları gereklidir. 

Deniz ya da okyanus suyu içeren burun spreyleri burun kanallarını nemlendirmek ve temizlemek için kullanılabilir. Sıcak su buharını kontrollü bir şekilde burundan solumak ya da sauna gibi mekanlarda yapılan buhar banyosu kısa süreli rahatlatıcı etkide bulunabilir. Bunlara ek olarak gün içinde yeterli sıvı almak (en az 1,5 litre) çok önemlidir. 

Antihistaminik ve dekonjestan ilaçlar uzun dönemde burun kuruluğuna sebep verebilir. Bu nedenle hastalar, doktorlarına başvurarak ilaç ya da doz güncellemesi konusunda bilgi edinebilir.

Bazı durumlarda doktorlar hastalarına yaşam tarzı değişiklerine ek olarak tıbbi tedaviler önerebilir.  

Özellikle aşağıdaki durumlar için tıbbi tedaviler gerekebilir: 

• Sjögren sendromu gibi otoimmün hastalığı olan kişiler için Non steroidal antiinflamatuar ilaçlar (NSAİİ), kortikosteroid veya bağışıklık baskılayıcı ilaçlar reçete edilebilir.

• Burun kuruluğuna neden olan ilaçları reçete ile kullananlar için ilaç ya da doz güncellemesi gündeme gelebilir.

• Sinüs bölgesinde gelişen enfeksiyon hastalıkları (sinüzit) için antibiyotik tedavisi verilebilir. Burada önemli olan akut veya kronik sinüzite olan tedavi yaklaşımıdır. 

Burun Kuruluğu Tedavi Edilmezse

Burun kuruluğu şikayeti ciddi hastalıklara bağlı gelişebileceğinden ötürü tedaviden uzak kalmak bazı komplikasyonlara neden olabilir. Burun kuruluğunun temelinde yatan nedeninin tedavisine sadık kalmak komplikasyon gelişime riskini en aza indirmektedir. Burun kuruluğu tedavi edilmezse şu komplikasyonlar gelişebilir: 

• Larenjit veya farenjit

• Burun içinde kabuklanma

• Kalitesiz uyku

• Tekrarlayan burun kanamaları

• Sinüzit 

• Burun tıkanıklığı 

Burun Kuruluğuna Ne İyi Gelir?

• Evde yapılacak tuz ve karbonat ile zenginleştirilmiş ılık su ile burun ve sinüslerin günlük olarak temizlenmesi

• Deniz ya da okyanus suyu içeren burun spreyleri kullanmak 

• Kafein ağırlıklı içeceklerden kaçınarak daha fazla sıvı tüketmek

• Yatak odasında ve çalışma odasında buhar makinesi veya hava nemlendiricisi kullanmak

• Alerjisi olan hastaların ev tozu, sigara dumanı veya parfüm gibi ağır kokudan ve dumandan uzak durması

• Kış aylarında merkezi ısıtma sistemleri ile ısınan evlerde kalorifer petekleri üzerine nemli bir bez ya da özel aparatlar vasıtasıyla su konabilir. Diğer ısıtma yöntemleri kullanan kişiler oda ortamında kaynatılmış suyu soğutabilirler.

• Buhar makinesi kullanırken ortamın nem dengesine dikkat edilmelidir (fazla nem virüsleri daha tehlikeli hale getirebilir) 

Burun Kuruluğuna Ne İyi Gelmez?

• Sigara içmek veya sigara dumanına maruz kalmak

• Nem oranının düşük olduğu ortamlarda uyumak ya da uzun süre çalışmak

• Reçetesiz şekilde veya doktor önerisi dışında uzun süre burun açıcı spreyler kullanmak

• Doktor tavsiyesi dışında burun iç yüzeyine yağ, krem ya da vazelin gibi ürünleri kontrolsüz bir şekilde sürmek

• Kafein ağırlık içecekler tüketmek

• Gün içinde yeterli miktarda (en az 1,5 litre) sıvı almamak

• Mevsimsel alerjisi olan kişilerin tedavilerini aksatması

• 10 günden uzun süren burun kuruluğu şikayetlerinde doktor muayenesini aksatmak  

Burun Kuruluğu İlaçları

Akut sinüzite bağlı gelişen burun kuruluğu tedavisinde öncelikle antibiyotik tedavisi ile sinüzit tedavi edilmeye çalışılır. Burun açıcı spreyler doktor kontrolü ile reçete edilebilir veya hastanın belirtilerine göre verilmeyebilir. Özellikle burun açıcı spreylerin 5 günden fazla kullanılmadığı bilinmelidir. Antibiyotik olarak hastalara amoksisilin içeren ilaçlar reçete edilir. Unutulmaması gereken antibiyotik tedavisi bakteri kaynaklı enfeksiyon hastalıklarında etkilidir. 

Sjögren sendromuna dayalı burun ya da göz kuruluğu gibi belirtilerin kesin tedavisi olmamakla birlikte belirtilere yönelik tedaviler hastalara verilmektedir. Kortikosteroid veya rituksimab gibi ilaçlara ek olarak yapay tükürük yapan veya tükürük artıran ilaçlar hastaların reçetelerine eklenebilir.  

Gebelikte Burun Kuruluğu

Hamilelik döneminde kadınlarda burun tıkanıklığı, burun kanaması ve şiddetli horlama atakları olabilir. Hamilelik döneminde annelik hormonu olarak bilinen östrojen hormonu burun içindeki dokuların şişmesinde etkili olmaktadır. Bu tıkanıklık burun içindeki hava sirkülasyonunu olumsuz etkilemektedir.  

Burun kuruluğu kış aylarında daha da şiddetli hale gelebilir. Burun kanallarının tuzlu su veya deniz suyu içeren spreyler ile temizlenmesi veya sıcak duş sırasında su buharının solunması şikayetleri hafifletmektedir. Önemli olan nokta ise bu tarz belirtilerin doğum ile birlikte ortadan kalkma eğilimi göstermesidir. 

Bebeklerde Burun Kuruluğu

Özellike yenidoğan bebeklerde burun tıkanıklığı sıklıkla görülmektedir. Buna ek olarak ev ortamındaki nemin yeterli olmaması burun içini kaplayan mukozanın kurumasına neden olabilir. Burun kuruması ile burun içindeki ince damarlar hasar görerek kanayabilir. Bebeklerin burnu herhangi bir hasar olmadan kanıyorsa bunun nedeni burun kuruluğu olabilir. 

Burun kuruluğu yaşayan bebeklerde soğuk algınlığı veya mevsimsel grip gibi sağlık problemleri gelişebilir. Özellikle kış aylarında kötü nem dengesi olan evlerde burun kuruluğun şiddeti artabilir. Buhar ya da hava nemlendirici makineler ortam nemini ideal seviyelere getirmektedir. Ayrıca aile hekimlerine danışılarak burun kuruluğu konusunda destek alınabilir. 

Çocuklarda Burun Kuruluğu

Çocukların kuru ya da sıcak havada çok fazla zaman geçirmesi veya havadaki tahriş edici ajanlar ya da alerjenler ile sık sık temas halinde olması burun geçişlerini kurutarak çocukların hayat kalitesini olumsuz etkilemektedir. Antihistaminikler veya burun açıcı spreyler, çocuklarda burun kuruluğu yapabilmektedir. Bu nedenle bu ilaçları kullanan çocukların ebeveynleri doktor kontrollerini aksatmaması gereklidir. Ayrıca sigara dumanı veya ağır koku içeren kozmetikler de çocuklarda burun kuruluğuna neden olmaktadır. 

Çocukların bol bol sıvı alması özellikle bu dönemde çok önemlidir. Burun içinin tuz ve karbonat ile zenginleştirilmiş su veya deniz suyu içeren burun spreyleri ile temizlenmesi faydalıdır. Genel olarak 10 günden uzun süren burun kuruluğu şikayetlerinde doktor muayenesi önemli bir yer tutmaktadır. 

Burun Kuruluğu için Hangi Doktora Gidilir?

Burun kuruluğu yaşayan kişiler Aile Hekimlerinden destek alabilirler. Aile hekimleri ileri bir değerlendirme için hastalarını Kulak Burun Boğaz (KBB) bölümüne yönlendirebilir. Burun kuruluğu yaşayan kişilerin genel huzursuzluk ve ağrı gibi temel şikayetleri vardır. Aşırı burun kuruluğu yaşayan kişilerde mukozada çatlaklar ve kanama gelişebilir. 

Genel olarak burun kuruluğu şikayeti 10 günden uzun süren kişiler veya enfeksiyon belirtileri (akıntı, yüksek ateş, uzun süren burun kanaması ve halsizlik) yaşayan hastaların hızlı bir şekilde doktor tarafından muayene edilmesi gereklidir.