Burun iltihabı (rinit ve sinüzit), burun mukozasının veya sinüs boşluklarının enfeksiyon, alerji veya tahriş sonucu inflamasyonudur. Akut ve kronik formlarıyla yaşam kalitesini önemli ölçüde etkileyen bu durum, doğru teşhis ve tedaviyle kontrol altına alınabilir.
Burun İltihabı Türleri
Burun iltihapları temel olarak üç kategoride incelenir. Alerjik rinit, polen, ev tozu akarları veya hayvan tüyü gibi alerjenlere bağlı gelişir. Mevsimsel veya yıl boyu süren formları vardır. Enfeksiyöz rinit/sinüzit ise virüsler (soğuk algınlığı) veya bakterilerle oluşur. Akut bakteriyel sinüzit genellikle 4 haftadan kısa sürer. Vazomotor rinit ise sıcaklık değişimleri, kimyasal dumanlar veya stres gibi tetikleyicilerle ortaya çıkan non-alerjik bir tiptir.
Yaygın Belirtiler
- Burun tıkanıklığı: Nefes almayı zorlaştıran obstriksiyon
- Akıntı: Berrak (alerjik) veya sarı-yeşil renkli (enfeksiyon)
- Basınç hissi: Yanaklar, alın veya göz çevresinde ağrılı dolgunluk
- Koku-tat kaybı: İnflamasyonun koku sinirlerini etkilemesi
- Postnazal akıntı: Boğaz arkasına sızan mukus nedeniyle kronik öksürük
Nedenleri ve Risk Faktörleri
- Viral enfeksiyonlar: Rhinovirüs, influenza
- Bakteriyel enfeksiyonlar: Streptococcus pneumoniae, Haemophilus influenzae
- Alerjenler: Polen, küf, hayvan epitelleri
- Anatomik sorunlar: Septum deviasyonu, nazal polip
- Çevresel faktörler: Sigara dumanı, hava kirliliği
- Bağışıklık zayıflığı: Diyabet, kemoterapi
Teşhis Yöntemleri
Fizik muayenede endoskopik burun incelemesi ve sinüs palpasyonu yapılır. Görüntüleme için akut vakalarda genellikle gerekmese de kronik sinüzitte BT taraması kullanılır. Alerji testleri (cilt prick veya spesifik IgE) alerjik rinit şüphesinde uygulanır. Kültür ise sadece antibiyotik direnci riski olan hastalarda alınır.
Tedavi Seçenekleri
- Alerjik rinit: Antihistaminikler (Loratadin), nazal kortikosteroid spreyler (Flutikazon)
- Bakteriyel sinüzit: 10-14 günlük antibiyotik (Amoksisilin-klavulanat)
- Semptomatik tedavi: Dekonjestanlar (pseudoefedrin), tuzlu su irrigasyonu
- Kronik vakalar: Endoskopik sinüs cerrahisi (polip veya anatomik düzeltme gerektiğinde)
Evde Uygulanabilecek Yöntemler
- Burun yıkama: Günlük izotonik salin solüsyonuyla sinüs temizliği
- Sıvı alımı: Mukusu inceltmek için günde 8-10 bardak su
- Nem kontrolü: Ortam nemini %40-50 arasında tutmak
- Sıcak kompres: Yüz bölgesine günde 3 kez 10 dakika uygulama
Komplikasyonlar ve Risk Yönetimi
Tedavi edilmeyen sinüzit; orbital selülit (göz çevresi enfeksiyon), menenjit veya kronik osteomyelite yol açabilir. Alerjik rinit ise astım ataklarını tetikleyebilir. Riskli gruplar (immun yetmezlikli hastalar) komplikasyonlar açısından yakın takip edilmelidir.
Korunma Stratejileri
- Alerjen maruziyetini azaltmak (polenli günlerde pencere kapalı tutmak)
- Sigara dumanından kaçınmak
- Elleri sık yıkamak
- Yıllık grip aşısı yaptırmak
Ne Zaman Doktora Başvurulmalı?
- Belirtilerin 10 günden uzun sürmesi
- 39°C üzeri ateş
- Görme bulanıklığı veya şiddetli yüz ağrısı
- Nefes darlığı
- Kanlı burun akıntısı
KBB uzmanları tanı ve tedavi sürecini yönetir. Kronik vakalarda alerji veya göğüs hastalıkları uzmanlarıyla multidisipliner yaklaşım gerekebilir.
