Brakial pleksus yaralanması, omurilikten çıkan ve kola giden sinir ağının (brakial pleksus) hasar görmesi sonucu ortaya çıkan nörolojik bir durumdur. Doğum travmaları, trafik kazaları veya spor yaralanmaları gibi nedenlerle oluşan bu tablo, kol ve el fonksiyonlarında kısmi veya tam kayba yol açabilir.
Brakial Pleksus Yaralanması Nedenleri
- Doğum Travmaları: Makrozomik bebeklerde, makat gelişlerde veya uzamış doğum eyleminde omuz takılması (distosi)
- Travmatik Yaralanmalar: Motosiklet kazaları, yüksekten düşme, ateşli silah yaralanmaları
- Spor Yaralanmaları: Futbol, güreş, kayak gibi temas sporlarında omuzun ani çekilmesi
- Tümörler ve Radyoterapi: Pancoast tümörü veya radyoterapi sonrası sinir hasarı
Yaralanma Türleri ve Sınıflandırma
- Üst Trunkus Yaralanması (Erb-Duchenne): C5-C6 köklerini etkiler. Omuz ve dirsek fonksiyon kaybı görülür.
- Alt Trunkus Yaralanması (Klumpke): C8-T1 köklerini tutar. El içi kasları ve parmak hareketleri etkilenir.
- Total Pleksus Yaralanması: Tüm sinir köklerinin hasarı sonucu kolun tam felci.
Klinik Belirtiler ve Tanı Yöntemleri
- Motor Kayıplar: Kol kaldıramama, dirsek bükme zorluğu, el kavrama güçsüzlüğü
- Duyusal Semptomlar: Kol ve elde uyuşma, karıncalanma, ağrı
- Otonomik Bulgular: Terleme azalması, ciltte renk değişimi
- Tanı Araçları:
- EMG (elektromiyografi) ile sinir ileti ölçümü
- MRG (manyetik rezonans görüntüleme) ile sinir kökü kopmalarının tespiti
- BT-myelografi özellikle kemik lezyonlarında
Tedavi Yaklaşımları
Konservatif Tedavi:
- İlk 3 ayda fizyoterapi ve nöromüsküler elektrik stimülasyonu
- Özel ortezlerle eklem kontraktürlerinin önlenmesi
- Ağrı yönetimi için gabapentin veya amitriptilin
Cerrahi Seçenekler:
- Sinir Greftleme: Kopan sinir uçlarının vücudun başka bölgesinden alınan sinirlerle onarımı
- Sinir Transferi: Sağlam sinirlerin (interkostal sinir gibi) felçli kaslara yönlendirilmesi
- Fonksiyonel Kas Transferleri: Trapezius veya latissimus dorsi kaslarının kola transferi
Rehabilitasyon Süreci
- Erken Dönem (0-3 ay): Eklem hareket açıklığı egzersizleri, ödem kontrolü
- Orta Dönem (3-12 ay): Nöromüsküler yeniden eğitim, duyusal uyaran teknikleri
- Geç Dönem (1 yıl sonrası): Adaptif cihazlar, mesleki terapi, fonksiyonel aktivite eğitimi
Prognozu Etkileyen Faktörler
- Yaralanma seviyesi (kökte kopma vs. gerilme hasarı)
- Cerrahi müdahale zamanlaması (ideal ilk 6 ay)
- Hastanın yaşı (pediatrik hastalarda iyileşme potansiyeli daha yüksek)
- Rehabilitasyona uyum ve egzersiz disiplini
Komplikasyonlar ve Önlemler
- Donuk omuz, dirsek kontraktürü gibi eklem sertlikleri
- Fantom ağrısı veya nöropatik ağrı sendromları
- Psikososyal etkiler (depresyon, benlik saygısında azalma)
- Korunma için riskli sporlarda uygun teknik eğitim, trafik kazalarında emniyet kemeri kullanımı
Multidisipliner Takip
Nöroloji, ortopedi, fizik tedavi ve plastik cerrahi uzmanlarından oluşan ekip çalışması kritik önem taşır. Düzenli takiplerde EMG ile sinir rejenerasyonu izlenir. Pediatrik vakalarda erken dönemde mikrocerrahi ile %70-80 fonksiyonel iyileşme sağlanabilir.
