Böbreklerde protein kaçağı (proteinüri), idrarda normalden fazla protein bulunmasıdır. Sağlıklı böbrekler, kanda bulunan proteinlerin idrara geçmesini engelleyen bir filtre görevi görür. Ancak böbrek filtrelerinde (glomerüller) hasar oluştuğunda, albumin başta olmak üzere değerli proteinler idrarla atılır. Bu durum tedavi edilmezse böbrek yetmezliğine kadar ilerleyebilen ciddi bir sağlık sorunudur.
Protein Kaçağının Yaygın Nedenleri
- Diyabetik nefropati: Kontrolsüz şeker hastalığı, böbrek damarlarında hasara yol açarak protein sızıntısını tetikler.
- Hipertansiyon: Yüksek tansiyon, böbrek filtrelerinin yapısını bozar ve protein geçirgenliğini artırır.
- Glomerülonefrit: Böbrek süzme birimlerinin iltihaplanması sonucu ortaya çıkar.
- Otoimmün hastalıklar: Lupus (SLE) gibi hastalıklar böbrek dokusuna saldırarak protein kaybına neden olur.
- Kronik enfeksiyonlar: Uzun süreli hepatit veya HIV enfeksiyonları böbrekleri etkileyebilir.
- Ağır metaller: Kurşun veya cıva maruziyeti böbrek fonksiyonlarını bozar.
Belirtiler Ne Zaman Ortaya Çıkar?
Hafif protein kaçakları genellikle belirti vermez ve rutin idrar tahlillerinde tesadüfen tespit edilir. İleri evrelerde:
- İdrarda kalıcı köpüklenme
- Ayak bileklerinde ve göz çevresinde şişlik (ödem)
- Halsizlik ve nefes darlığı
- Gece sık idrara çıkma
- Bulantı ve iştah kaybı gibi semptomlar gözlenir.
Teşhis Yöntemleri
- İdrar Tahlili: Spot idrarda protein/kreatinin oranı veya 24 saatlik idrar toplama ile protein miktarı ölçülür.
- Kan Testleri: Serum kreatinin, üre ve albumin düzeyleri böbrek fonksiyonlarını değerlendirir.
- Görüntüleme: Ultrason veya BT ile böbrek yapısı incelenir.
- Biyopsi: Nedeni belirlenemeyen vakalarda böbrek dokusu örneği alınır.
Tedavi Yaklaşımları
- Altta Yatan Nedenin Kontrolü:
- Diyabet hastalarında kan şekeri regülasyonu (HbA1c <%7)
- Hipertansiyonda tansiyon hedefi (130/80 mmHg altı)
- İlaç Tedavisi:
- ACE inhibitörleri (Ramipril) veya ARB’ler (Losartan) protein sızıntısını %30-50 azaltır.
- SGLT2 inhibitörleri (Empagliflozin) böbrek koruyucu etki gösterir.
- Diyet Değişiklikleri:
- Tuz kısıtlaması (günde <5 gram)
- Düşük proteinli beslenme (kg başına 0.8 gr protein)
- Potasyum ve fosfor kontrolü
Önlemler ve Yaşam Tarzı Düzenlemeleri
- Düzenli egzersiz (haftada 150 dakika yürüyüş)
- Sigara ve alkolün bırakılması
- NSAİİ grubu ağrı kesicilerden kaçınma
- Yıllık böbrek fonksiyon testleri (özellikle diyabet ve hipertansiyon hastalarında)
Ne Zaman Acil Müdahale Gerekir?
- İdrarda kan görülmesi
- Ani kilo artışı (3 günde >2 kg)
- Nefes darlığı ile birlikte bacaklarda şişme
- Bilinç bulanıklığı durumlarında acil servise başvurulmalıdır.
Protein kaçağı erken evrede tespit edildiğinde, böbrek hasarı genellikle geri döndürülebilir. Tedavi sürecinde nefroloji uzmanı takibi, böbrek fonksiyonlarının korunmasında hayati öneme sahiptir.
