Beyne pıhtı atması (serebral emboli), kan dolaşımındaki pıhtının beyin damarlarını tıkamasıyla oluşan acil tıbbi bir durumdur. Ani başlangıçlı semptomlarla kendini gösterir ve zamanında müdahale edilmezse kalıcı nörolojik hasara veya ölüme yol açabilir.
Beyne Pıhtı Atması Nedir?
Kalp veya büyük damarlarda oluşan pıhtıların koparak beyin arterlerine ilerlemesiyle ortaya çıkar. En yaygın nedeni atrial fibrilasyon gibi ritim bozukluklarıdır. Pıhtı beyne ulaştığında oksijen yetersizliği nedeniyle beyin dokusunda hasar başlar. Bu durum iskemik ince türlerinden biridir ve tüm inmelerin %20-30’unu oluşturur.
Belirtileri Nasıl Anlaşılır?
Semptomlar aniden ortaya çıkar ve tıkanan damarın büyüklüğüne göre değişir:
- Yüzde asimetri: Ağız köşesinin sarkması
- Kol veya bacakta güçsüzlük: Tek taraflı uyuşma
- Konuşma bozukluğu: Kelimeleri karıştırma veya anlamsız konuşma
- Görme kaybı: Tek gözde ani körlük
- Koordinasyon bozukluğu: Baş dönmesi ve denge kaybı
- Şiddetli baş ağrısı: Ani başlayan "şimşek çarpması" hissi
Risk Faktörleri
- Atrial fibrilasyon
- Kalp kapak protezi veya yapay kalp cihazları
- Geçirilmiş kalp krizi
- Derin ven trombozu
- Orak hücre anemisi
- Kontrolsüz diyabet ve hipertansiyon
Tanı Yöntemleri
Acil serviste yapılan üç temel inceleme:
- Bilgisayarlı Tomografi (BT): Kanama ve erken iskemi bulgularını tespit eder.
- MR Anjiyografi: Tıkalı damarın tam yerini gösterir.
- Ekokardiyografi: Pıhtı kaynağını (kalp içi pıhtı) belirler.
Tedavi Protokolleri
- İlk 4.5 Saat: Trombolitik tedavi (doku plazminojen aktivatörü)
- İlk 24 Saat: Mekanik trombektomi (kateterle pıhtı çekilmesi)
- Antikoagülan Tedavi: Heparin veya warfarin başlanması
- Sekonder Koruma: Atrial fibrilasyonda NOAK’lar (apiksaban, rivaroksaban)
Komplikasyonlar
- Vasküler Demans: Tekrarlayan küçük emboliler
- Felç: Kalıcı motor kayıpları
- Disfaji: Yutma güçlüğüne bağlı aspirasyon pnömonisi
- Nöbet: Geç dönemde sara benzeri ataklar
Önleme Stratejileri
- Atrial fibrilasyonlu hastalarda antikoagülan kullanımı
- Sigara ve alkolün bırakılması
- Düzenli kardiyolojik kontrol
- Hipertansiyon ve diyabetin kontrol altına alınması
- Haftada 150 dakika orta tempolu egzersiz
Rehabilitasyon
İnme sonrası ilk 6 ayda yoğun rehabilitasyon kritiktir:
- Fizik Tedavi: Yürüme ve denge eğitimi
- Konuşma Terapisi: Afazi tedavisi
- Ergoterapi: Günlük yaşam becerilerinin kazanılması
Yaşam Tarzı Önerileri
Akdeniz diyeti (zeytinyağı, balık, ceviz) ve düşük sodyumlu beslenme önerilir. Omega-3 takviyeleri damar sağlığını destekler. Stres yönetimi için yoga ve nefes egzersizleri tavsiye edilir.
Ne Zaman Acile Başvurulmalı?
"FAST" kuralındaki belirtilerden biri görülürse:
- Face (Yüz sarkması)
- Arm (Kol güçsüzlüğü)
- Speech (Konuşma bozukluğu)
- Time (Zaman kaybetmeden 112 aranmalı)
