Beyincik fıtığı (Chiari malformasyonu), beyincik dokusunun kafatası tabanındaki açıklıktan omurilik kanalına doğru sarkmasıyla oluşan nörolojik bir durumdur. Bu anatomik bozukluk, beyin omurilik sıvısı (BOS) akışını engelleyerek ciddi nörolojik problemlere yol açabilir.
Beyincik Fıtığının Türleri
Temel olarak dört tip Chiari malformasyonu tanımlanır. Tip 1 en yaygın olanıdır ve genellikle ergenlikte veya yetişkinlikte semptom verir. Beyincik bademciklerinin (tonsiller) foramen magnum altına sarkmasıyla karakterizedir. Tip 2 ise doğumsal bir anomalidir ve spina bifida ile birlikte görülür. Tip 3 ve 4 çok nadirdir, ağır nörolojik hasarla ilişkilidir.
Nedenleri ve Risk Faktörleri
Olguların çoğunda doğumsal sebepler (fetal gelişim sırasında kafatası yapısının küçük olması) rol oynar. Edinsel nedenler arasında travma, beyin tümörleri veya enfeksiyonlar sonrası BOS basıncındaki değişimler sayılabilir. Ailesel yatkınlık %3-5 vakada tespit edilmiştir.
Belirtiler ve Şikayetler
Semptomlar basınç artışına ve sinir kökü basılarına bağlı gelişir:
- Şiddetli boyun-ense ağrısı (öksürükle artan)
- Denge kaybı ve yürüme güçlüğü
- Ellerde uyuşma ve ince motor beceri kaybı
- Yutma güçlüğü ve ses kısıklığı
- Görme problemleri (çift görme veya nistagmus)
- Uyku apnesi ve solunum durmaları
Tanı Yöntemleri
Kesin tanı için manyetik rezonans görüntüleme (MRI) altın standarttır. Dinamik MRI ile BOS akımı değerlendirilir. Ek olarak:
- Uyku çalışması (polisomnografi) solunum fonksiyonları için
- Elektromiyografi (EMG) sinir hasarını tespit etmek amacıyla
- Kafa içi basınç ölçümü gerekebilir.
Tedavi Yaklaşımları
Asemptomatik vakalar genellikle izlemle takip edilir. Semptomatik olgularda:
- Medikal Tedavi: Ağrı kesiciler, kas gevşeticiler ve nöropatik ağrı ilaçları (gabapentin)
- Cerrahi Müdahale:
- Posterior fossa dekompresyonu: Kafatası tabanındaki kemik açıklığının genişletilmesi
- Duraplasti: Beyin zarının greftle genişletilmesi
- Elektif cerrahide başarı oranı %70-85 arasındadır
Komplikasyonlar ve Acil Durumlar
Tedavi edilmeyen vakalarda:
- Hidrosefali (beyin ventriküllerinde sıvı birikimi)
- Siringomiyeli (omurilikte kist oluşumu)
- Beyin sapı basısına bağlı solunum yetmezliği gelişebilir. Ani nörolojik kötüleşme acil cerrahi gerektirir.
Yaşam Tarzı Önerileri
- Yüksek etkili sporlar (boks, güreş) ve trambolinden kaçının
- Öksürük veya kabızlığı tetikleyen durumları yönetin
- Düzenli nörolojik kontrolleri ihmal etmeyin
Hangi Doktora Başvurulmalı?
Nöroloji ve beyin cerrahisi uzmanları tanı ve tedaviyi yönetir. Fizik tedavi uzmanları ise rehabilitasyon sürecinde destek sağlar. Erken evrede başvuru kalıcı hasar riskini azaltır.
