Beyin enfarktüsü, halk arasında "inme" olarak bilinen ve beyne kan sağlayan damarlardan birinin tıkanması sonucu gelişen kritik bir tıbbi durumdur. Acil müdahale gerektiren bu tablo, kalıcı nörolojik hasar veya ölüm riski taşır. İşte beyin enfarktüsüne dair detaylı bilgiler:
Beyin Enfarktüsü Nedir?
Beyin dokusunun belirli bir bölgesine kan akımının kesilmesi sonucu oksijen ve besin yetersizliği nedeniyle hücre ölümü meydana gelir. İskemik inme vakalarının %85’ini oluşturur. Tıkanıklık genellikle pıhtı (tromboz) veya vücudun başka bölgesinden kopup gelen emboli kaynaklıdır.
Belirtileri Nasıl Tanınır? (FAST Kuralı)
- Yüz (Face): Ani yüz kayması, gülümserken ağız köşesinde sarkma.
- Kol (Arm): Bir kolda güçsüzlük, kaldıramama.
- Konuşma (Speech): Peltek veya anlamsız konuşma, kelime bulmada zorluk.
- Zaman (Time): Bu belirtilerden biri varsa acil 112 aranmalı.
Ek belirtiler: Ani görme kaybı, baş dönmesi, denge bozukluğu, şiddetli baş ağrısı.
Risk Faktörleri Nelerdir?
- Değiştirilebilir Faktörler: Hipertansiyon, diyabet, sigara, obezite, hareketsiz yaşam, atrial fibrilasyon.
- Değiştirilemez Faktörler: İleri yaş (65+), erkek cinsiyet, ailede inme öyküsü, genetik yatkınlık.
- Diğer Riskler: Yüksek LDL kolesterol, karotis arter darlığı.
Teşhis Yöntemleri
- Bilgisayarlı Tomografi (BT): Kanama ayırıcı tanısı için ilk 24 saatte altın standart.
- Manyetik Rezonans (MR): Doku hasarını daha erken ve detaylı gösterir (DWI sekansı).
- Anjiyografi: Damar tıkanıklığının yerini belirler.
- Ekokardiyografi: Kalpten kaynaklı pıhtıları tespit eder.
Acil Tedavi Protokolleri
- Trombolitik Tedavi (rt-PA): İlk 4.5 saat içinde uygulanırsa pıhtıyı eritir. Kanama riski nedeniyle kriterler dikkatle değerlendirilir.
- Mekanik Trombektomi: Büyük damar tıkanıklıklarında ilk 24 saate kadar uygulanabilir. Kateterle pıhtı çıkarılır.
- Akut Dönem Destek Tedavisi: Kan basıncı kontrolü, oksijen desteği, kan şekeri regülasyonu.
İyileşme ve Rehabilitasyon
- Fizik Tedavi: Felçli uzuvlarda hareket kabiliyetini artırma.
- Konuşma Terapisi: Afazi (konuşma bozukluğu) tedavisi.
- Ergoterapi: Günlük yaşam aktivitelerine uyum sağlama.
- Psikolojik Destek: Depresyon ve anksiyete yönetimi.
Önlemek İçin Yaşam Tarzı Değişiklikleri
- Tansiyon Kontrolü: Hedef <140/90 mmHg (diyabetlilerde <130/80).
- DASH Diyeti: Tuz kısıtlaması, meyve-sebze ağırlıklı beslenme.
- Düzenli Egzersiz: Haftada 150 dakika orta tempolu aktivite.
- Antikoagülan Kullanımı: Atrial fibrilasyonu olanlarda kan sulandırıcı tedavi.
Komplikasyonlar ve Uzun Dönem Yönetim
- Fiziksel Sorunlar: Yutma güçlüğü (disfaji), bası yaraları, kas spazmları.
- Bilişsel Etkiler: Hafıza kaybı, dikkat eksikliği.
- İkincil Koruma: Statinler (kolesterol ilacı), antiplatelet tedavi (aspirin/clopidogrel).
