Bazal hücreli karsinom (BHK), cildin en dış tabakasındaki bazal hücrelerden kaynaklanan ve en sık görülen cilt kanseri türüdür. Genellikle yavaş ilerler ve nadiren metastaz yapsa da, tedavi edilmezse ciltte ciddi doku hasarına yol açabilir. Özellikle güneşe maruz kalan bölgelerde (yüz, boyun, kulaklar) ortaya çıkar.
Risk Faktörleri ve Nedenleri
Bu kanser türü, uzun süreli güneş ışını maruziyetiyle doğrudan ilişkilidir. Açık tenli, renkli gözlü veya kızıl-sarı saçlı bireyler daha yüksek risk altındadır. Solaryum kullanımı, arsenik gibi kimyasallara maruz kalma, radyoterapi öyküsü ve bağışıklık sistemini baskılayan hastalıklar diğer önemli risk faktörleridir. Genetik yatkınlık da rol oynar; örneğin Gorlin sendromu gibi nadir hastalıklarda BHK sıklığı artar.
Belirtiler ve Klinik Tipler
- Nodüler Tip: En yaygın tiptir. İnci benzeri parlak, pembemsi nodüller şeklinde başlar, yüzeyinde damarlanma görülebilir.
- Yüzeysel Tip: Gövdede kırmızı, pullu lezyonlar halinde belirir ve egzamayı taklit edebilir.
- Morfeaform Tip: Sert, skar benzeri bir görünümle karakterizedir, sınırları net değildir.
- Ülseratif Lezyonlar: "Rodent ülser" olarak bilinen, kenarları kabarık ortası çökük yaralar şeklinde ilerler.
Teşhis Süreci
Dermatoskopi ile şüpheli lezyonlar değerlendirilir. Kesin tanı için eksizyonel biyopsi veya punch biyopsi yapılır. Patoloji raporunda tipik "palisadik dizilimli bazaloid hücre kümeleri" görülür. Yüksek riskli vakalarda MR veya CT gibi görüntüleme yöntemleri derin yayılımı değerlendirmek için kullanılır.
Tedavi Yöntemleri
- Cerrahi Eksizyon: Lezyonun çıkarılarak sağlam doku sınırı bırakılması (en etkili yöntem).
- Mohs Cerrahisi: Yüksek riskli bölgelerde (burun, göz çevresi) tabaka tabaka çıkarım ve anında patolojik inceleme.
- Küretaj ve Elektrodesikasyon: Küçük lezyonlarda uygulanır, nüks riski diğer yöntemlere göre daha yüksektir.
- Topikal Tedaviler: İmitakimod kremi veya 5-florourasil, yüzeysel tip BHK’da tercih edilir.
- Radyoterapi: Cerrahi uygun olmayan yaşlı hastalarda alternatif olarak kullanılır.
Nüks ve Komplikasyonlar
Tedavi sonrası nüks oranı %1-10 arasındadır. Özellikle burun, kulak ve göz çevresindeki lezyonlarda nüks riski yüksektir. İleri vakalarda kemik, kıkırdak veya sinir invazyonu gelişebilir. Metastaz çok nadirdir (<%0.1).
Korunma ve Takip
Güneşten korunma en kritik önlemdir:
- SPF 50+ güneş kremi her mevsim düzenli kullanılmalı,
- 10:00-16:00 saatlerinde doğrudan güneşten kaçınılmalı,
- Geniş kenarlı şapka ve UV korumalı giysiler tercih edilmeli.
Hastalarda yıllık dermatolojik muayene zorunludur. Nüks belirtileri (skarlaşan bölgede yeni kabarıklık, kanama) acil doktora başvurmayı gerektirir.
Prognoz ve Yaşam Beklentisi
Erken teşhis edilen BHK’da tam iyileşme oranı %95’in üzerindedir. Metastaz yapmadığı için yaşam süresini kısaltmaz. Ancak tedavi edilmeyen vakalarda lokal doku yıkımı (burun veya göz kapağı deformiteleri) ciddi fonksiyon kayıplarına yol açabilir.
