B1 vitamini (tiamin), vücutta enerji üretimi, sinir sistemi fonksiyonları ve karbonhidrat metabolizması için hayati öneme sahip suda çözünür bir vitamindir. Eksikliği, ciddi nörolojik ve kardiyovasküler sorunlara yol açabilir. İşte B1 vitamini eksikliğinin nedenleri, belirtileri ve çözüm yolları:

B1 Vitamini Eksikliği Neden Olur?

• Yetersiz Beslenme: Rafine tahıl tüketimi (beyaz pirinç/un), işlenmiş gıdalar ve tek tip beslenme.
• Emilim Bozuklukları: Çölyak, Crohn hastalığı veya gastrik bypass ameliyatı.
• Kronik Alkolizm: Alkolün tiamin emilimini engellemesi ve atılımını artırması.
• Artmış İhtiyaç: Gebelik, emzirme, hipertiroidi veya ağır enfeksiyonlar.
• Uzun Süreli Diüretik Kullanımı: İdrarla tiamin kaybının artması.

Belirtiler ve Klinik Tablolar

• Erken Evre: Yorgunluk, iştahsızlık, kas güçsüzlüğü, sinirlilik.
• Nörolojik Bulgular:
  • Kuru Beriberi: Ellerde-ayaklarda yanma hissi, refleks kaybı, kas atrofisi.
  • Wernicke-Korsakoff Sendromu: Göz hareketlerinde felç, yürüme bozukluğu, hafıza kaybı, konfüzyon.
• Kardiyovasküler Bulgular (Islak Beriberi):
  • Taşikardi, nefes darlığı, bacak ödemi, kalp yetmezliği.
• Sindirim Sistemi: Bulantı, kabızlık, karın ağrısı.

Teşhis Yöntemleri

• Klinik Değerlendirme: Nörolojik muayene ve beslenme öyküsü.
• Kan Testleri: Eritrosit transketolaz aktivitesi ölçümü (altın standart).
• İdrar Analizi: 24 saatlik idrarda tiamin atılımının ölçülmesi.
• Görüntüleme: Wernicke ensefalopatisi şüphesinde beyin MR’ında talamus lezyonları.

Tedavi Protokolleri

1. Oral Takviye: Hafif eksikliklerde günde 50-100 mg tiamin tabletleri.
2. Parenteral Tedavi:
   • Wernicke veya ciddi beriberide 500 mg IV tiamin, 3 gün boyunca günde 3 kez.
   • Sonrasında 250 mg/gün IV/IM, 3-5 gün.
3. Alkol Bağımlılığında: Tedaviye magnezyum eklenmesi (tiamin aktivasyonu için).
4. Beslenme Desteği: Tam tahıllar, kuruyemişler, baklagiller ve yağsız etler.

Risk Grupları ve Korunma

• Yüksek Riskliler: Alkol bağımlıları, bariatrik cerrahi geçirenler, kronik ishali olanlar.
• Önleyici Tedbirler:
  • Tahılların zenginleştirilmesi (Türkiye’de buğday ununa B1 eklenmesi).
  • Alkol tüketiminin sınırlandırılması (kadınlarda 1, erkeklerde 2 kadeh/gün).
  • Diyabetiklerde kan şekeri kontrolü (hiperglisemi tiamin atılımını artırır).

Komplikasyonlar ve Acil Durumlar

• Tedavi edilmeyen Wernicke sendromu kalıcı hafıza kaybına (Korsakoff psikozu) ilerler.
• Islak beriberide akut kalp yetmezliği ve pulmoner ödem ölümcül olabilir.
• Gebelerde fetal nöral tüp defekt riski artar.

Besin Kaynakları ve Günlük İhtiyaç

• Zengin Kaynaklar: Ay çekirdeği (100g → 1.5mg), somon (100g → 0.3mg), siyah fasulye (100g → 0.5mg).
• Günlük Alım:
  • Yetişkin erkek: 1.2 mg/gün
  • Yetişkin kadın: 1.1 mg/gün
  • Emziren kadın: 1.4 mg/gün

İlaç Etkileşimleri

• Loop Diüretikleri (Furosemid): Tiamin atılımını artırır.
• Fluorourasil (Kemoterapi): Tiamin metabolizmasını bozar.
• Antiasitler: Emilimi azaltır (2 saat arayla alınmalı).

Takip ve İzlem
Tedavi başladıktan sonra:

• Nörolojik semptomlar 24-48 saatte düzelmeye başlar.
• Kardiyak bulgular 1-2 haftada geriler.
• 3 ayda bir eritrosit transketolaz testi ile kontrol önerilir.