Ayak Tabanı Ağrısı

Ayak Tabanı Ağrısı Nedir?  

Ayak tabanı ayağın yerle temas eden kısmıdır. Vücudun bir yerinden kaynaklanan ve hoş olmayan bir deneyim olarak tanımlanan ağrı, ayak tabanında da görülebilir. Ayak tabanı ağrısı çok çeşitli nedenlerden ötürü görülebilir. Örneğin uzun süreli yürüyüş yapan bir kişi ayak tabanı ağrısından yakınabilir veya bir spor sırasında yaralanma sonucu sporcuda ağrı gelişebilir. 

Ayak tabanı ağrısına neden olan durum ağrının giderilmesinde belirleyicidir. Gün içinde uzun süre ayakta duran bir kişi akşam eve geldiğinde ayak altı ağrısı hisseder. Dinlenmek ve ayak banyosu gibi evde uyguladığı yöntemler bu kişinin ayak tabanı ağrısının geçirilmesine yeterli olabilir. Bunun yanı sıra her ayak tabanı ağrısı yorulmaktan kaynaklanmaz, uzun süre devam edebilir ve kişinin yürüyüşünü dahi etkileyebilir. Hatta yaşam kalitesinde azalmaya neden olabilir. Ağrıya yol açan probleme göre tedavisi de dinlenmek kadar kolay olmayabilir. İlaç tedavisi, fizik tedavi ve hastaların az bir kısmında cerrahi tedavi gerekebilir. 

Ağrının karakteri ve görüldüğü bölgeler altta yatan probleme ve kişiden kişiye değişiklik göstermektedir. Sadece sağ ayak tabanı ağrısı ya da sol ayak tabanı ağrısı olarak tek taraflı olabileceği gibi sol ve sağ ayak altı ağrısı beraber de görülebilir. 

Aynı zamanda ağrının hissedildiği veya arttığı zamanlar da farklılık gösterir. Ağrılar hareket halindeyken veya dinlenme sırasında; sabah, gece gibi günün belli vakitlerinde artış gösterebilir. Sabahları ayak tabanı ağrısı hisseden birçok insanın vardır. Özellikle plantar fasiitte görülen bu durumda hastalar sabah kalkınca veya uzun bir süre oturmanın ardından adım atarken ayak tabanı ağrısı hissettiğini belirtirler. Plantar fasiit ayak tabanındaki plantar fasya adı verilen bandın iltihaplanmasıdır ve hastaların özellikle topukta ağrı hissetmelerine yol açar. 

Ayak Tabanı Ağrısı Belirtileri Nelerdir? 

Ayak tabanı ağrısı kaynaklandığı nedene göre ve kişiden kişiye farklılık gösterir. Bir yaralanma sırasında gelişen ayak tabanı ağrısı ani ve güçlü bir acı şeklinde olurken bir süredir devam eden bir ağrı sızlayıcı ya da yanıcı karakterde olabilir. Bazı kişiler ayak tabanı ağrısı için batıcı ve zonklayıcı gibi tanımlamalar yaparlar. Ayak altı ağrısı ve yanmasını beraberce tarifleyen birçok kişi de vardır. 

Ağrının yanı sıra bölgede dokunmayla/ basmayla hassasiyet, ödem gibi problemler oluşabilir. Bazen de bölgede hissizlik, uyuşma gibi durumlar meydana gelir. 

Ağrının hissedildiği ya da arttığı zamanlar ağrının kaynağına ve kişiye göre değişiklik gösterir. Hareket sırasında veya istirahatte ağrı artışı görülebileceği gibi ağrı sabah ya da gece gibi günün bazı saatlerinde artabilir.  

Ayak Tabanı Ağrısı Nedenleri Nelerdir? 

Ayak tabanı ağrısı uzun süre ayakta durmak, sağlıksız ayakkabılar giymek, fazla yürümek gibi nedenlerle hepimizin zaman zaman yaşayabileceği bir ağrıdır. Bunun yanı sıra ani veya tekrarlayan travmalar ve bazı hastalıklar ayak altında ağrıya neden olabilir. 

Ayak tabanı ağrısına neden olabilecek bazı durumlar kısaca şöyle sıralanabilir:

• Plantar fasiit( ayak tabanındaki bandın iltihabı)
• Yanlış ayakkabı ve terlikleri tercih etmek
• Gün içinde uzun süre ayakta kalmak
• Aşırı fiziksel aktivite/ spor
• Spor sırasında yaralanma
• Ayakta şekil bozuklukları ( düztabanlık veya çukur ayak)
• Postür/ duruş bozukluğu
• Basma ve yürüyüş bozuklukları
• Tekrarlı travmalar, yaralanmalar
• Kırıklar
• Doku zedelenmeleri
• Kas kısalıkları, gerginlikler
• İltihabi durumlar
• Plantar fasyada yırtık
• Uzun süre ayakta durmak veya yürümek
• Aşırı yüklenmek
• Tümörler
• Artritler( eklem iltihabıyla seyreden hastalıklar)
• Tarsal tünel sendromu
• Nasırlar
• Metatarsalji( tabanın parmaklara yakın olan bölgesinde ağrı)
• Çürük topuk
• Yağ yastığı atrofisi( erimesi)
• Kemik kistleri                                                                                                                                 

Ayak Tabanı Ağrısı Teşhisi

Ayak tabanı ağrısının nedenini teşhis edebilmek için hastalık hikayesinin alınır, fiziksel muayene yapılır ve gerekli görülürse çeşitli görüntüleme yöntemlerine başvurulur. 

Ayak tabanı ağrısının nedenini bulabilmek için hastalık hikayesinin alınması önemli bir yere sahiptir. Hastadan ağrısını tariflemesi ve şikayetlerini doktora anlatması gerekir. Ağrının gün içerisinde artış gösterdiği zamanlar, ne zamandan beri devam ettiği, hastanın hissettiği ağrı şiddeti, nelerin ağrıyı arttırdığı ve hangi bölgelerde ağrı olduğu bilgilerinin hastadan alınması teşhisin konmasında belirleyici olabilmektedir. 

• Ayrıca hastanın geçirdiği yaralanmalar, daha önce olduğu ameliyatlar, geçirdiği kazalar, sahip olduğu hastalıklar ile kullandığı ilaçlar ve tıbbi soygeçmişi hakkında bazı bilgiler alınır. 

Ayak tabanı ağrısıyla gelen hastanın duruşu ve kilosu gözlemlenir. Hastaya fiziksel muayene yapılır. Fiziksel muayene teşhis için oldukça önemli bir yere sahiptir.

Hastanın;

• Eklem hareketleri değerlendirilir. Ayak- ayak bileğinin yanında diz ve kalça gibi eklemler de değerlendirilebilir. Hareket kısıtlılıkları veya ayak hareket ettirildiğinde ayak tabanında gerginlik ve ağrının artması gibi bulgular elde edilebilir.
• Hassas, ağrılı bölgelerin elle muayene edilir; nodül varlığı, ödem, eklemde sıcaklık artışına bakılır.
• Ayaktaki düz tabanlık gibi şekil bozuklukları değerlendirilir. 
• Kas kuvveti değerlendirmesi yapılır.
• Kas erimelerinin ve ayak tabanındaki yağ yastıkçıklarındaki erimelerin varlığı incelenir.

Gerekliyse postür analizi ve yürüyüş değerlendirmesi yapılır. Ayrıca duyu değerlendirmesi de yapabilir. 

Doktor ayak tabanı ağrısına neden olan hastalık veya durumun teşhisini desteklemek için zaman zaman görüntüleme yöntemlerine başvurabilir. 

Ayak tabanı ağrısına neden olan durumun teşhisinde kullanılan bazı görüntüleme yöntemleri şunlardır:

Direkt Grafi / Röntgen İle Görüntüleme: Kemikteki lezyonların ve kırıkların görüntülenmesinde etkili bir yöntemdir. Direkt grafi (röntgen filmi ) X ışınları kullanılarak görüntü sağlayan bir görüntüleme şeklidir.

Ultrasonografi: Yumuşak doku problemlerinin teşhis edilmesi için ultrasonografiye başvurulabilir. Plantar fasiitte plantar fasyanın kalınlığının arttığı gözlenir. 

Manyetik Rezonans (MR) Görüntüleme: Geçmeyen ayak tabanı ağrılarının nedenini saptamak için başvurulabilen bir görüntüleme yöntemidir. Yumuşak dokuların ayrıntılı şekilde görüntülenmesini sağlar.

Ayak Tabanı Ağrısı Tedavisi 

Ayak tabanı ağrısının çeşitli tedavi yöntemleri vardır ve bu tedavilerden çoğu ameliyatsız yöntemlerdir. Ayak tabanı ağrısı yeni başladığında öncelikli tedaviler koruma, önleme ve ağrıyı azaltmaya yönelik olmaktadır. 

Yeni başlayan ayak tabanı ağrılarında:

• İstirahat etmek
• Çalışırken dinlenme araları vermek
• Aktivite veya iş değişikliği
• Zorlayıcı hareketlerden/ sporlardan kaçınmak
• Ayağı yukarıya doğru pozisyonlayarak dinlenmek veya rahatlatıcı egzersizler yapmak
• Buz uygulamak
• Ayakkabı seçiminizi gözden geçirmek ve sağlıklı ayakkabılar giymeye başlamak
• Tabanlık veya ayak pedleri kullanmak
• Ayak masajı yapmak
• İstirahat ateli kullanmak 

gibi uygulamalar faydalı olabilmektedir. 

• Bunun yanı sıra ağrıyı önlemek var olan bir ağrıyı geçirmeye çalışmaktan çok daha etkilidir.

Özellikle sporcularda ağrıyı ve yaralanmaları önlemek için:

• Isınma ve soğuma egzersizlerini ihmal edilmemesi
• Tekrarlı yaralanmaların önemsenerek tedavi edilmesi
• Spora uygun ayakkabıların tercih edilmesi
• Zeminin spor için elverişli olması 

gereklidir. 

• Yukarıda saydığımız dinlenme, soğuk uygulama gibi yöntemlerle geçmeyen ağrılar için ise ilaç kullanımına ihtiyaç duyulabilir, fizik tedavi veya cerrahi tedavi gerekebilir.

İlaç tedavisi: Ayak tabanı ağrısına yönelik ilaç tedavisi basit ağrı kesicilerden kortizon enjeksiyonuna kadar çeşitli olabilir. Kortizon enjeksiyonu kişinin hayatını etkileyen uzun süreli ağrılarda kullanılır. 

Fizik tedavi: Ayak tabanı ağrısının giderilmesinde en etkili yöntemlerden biri fizik tedavidir. Fizik tedavinin amacı kas kuvveti ve dengenin arttırılması ve ağrısız normal eklem hareketlerinin yapılabilmesini sağlamaktır. Ayak tabanı ağrısı için sıcak ve soğuk uygulamalar, manipülasyon ve mobilizasyon teknikleri, egzersiz reçetesi ve çeşitli elektroterapi yöntemleri bulunur. 

Ayak tabanı ağrısı için kullanılan bazı fizik tedavi yöntemleri ve egzersizler şunlardır:

• Kas kuvvetini arttıran egzersizler
• Germe egzersizleri
• Havlu veya lastikle ayak bileği germe
• Denge ve duyu eğitimi
• Postür egzersizleri
• Şişe yuvarlama egzersizi
• Kinezyolojik bant uygulaması
• Elastik bandaj uygulaması
• Friksiyon masajı
• Eklem mobilizasyonları ve manipülasyonları 
• Soğuk ve sıcak uygulamalar
• Hidroterapi( zıt banyo uygulaması vb.)
• Elektroterapi yöntemleri
• TENS (Transkutanöz Elektriksel Sinir Stimülasyonu)
• İyontoforez
• Ultrason
• Lazer
• Kuru iğneleme
• Yürüyüş eğitimi

Cerrahi tedavi: Aktivite modifikasyonu( değişikliği), istirahat, ilaç tedavisi ve fizik tedavi gibi ameliyatsız tedavi yöntemleri uygulanmasına rağmen ağrıda azalma sağlanamayan, geçmeyen veya artan ağrıları olan ve yaşam kalitesi düşen hastalara cerrahi tedavi uygulanabilir. 

Ayak Tabanı Ağrısı Tedavi Edilmezse 

Ayak tabanı vücudumuzun yerle temas halinde olan kısmıdır. Sağlıklı bir duruş ve yürüyüş ayak sağlığına bağlıdır. Ayak tabanı ağrısı çeken kişilerde duruş ve yürüyüş problemleri oluşabilir. Kişiler ağrıdan ötürü yürümekten, egzersiz yapmaktan hatta sosyal hayata katılmaktan çekinebilirler.

Tedavi edilmeyen ayak tabanı ağrıları kronik bir ağrıya dönüşüp kişileri yaşam aktivitelerinde kısıtlar ve sonucunda yaşam kalitesinde düşmeye neden olur.   

Ayak tabanı ağrısı tedavi edilmezse oluşabilecek bazı durumlar şunlardır:

• Yürüyüş bozuklukları
• Diz, bel, kalça gibi bölgelerde ağrı
• Duruş bozuklukları
• Kronik ağrı oluşumu
• Sosyal hayata katılımı azalma
• Yaşam kalitesinde düşme
• Ağrıya neden olan hastalığın teşhis ve tedavisini geciktirme 

Ayak Tabanı Ağrısına Ne İyi Gelir? 

Ayak tabanı ağrısı için evde soğuk uygulama, masaj, ayak banyosu gibi uygulamalar yapılabilir. Ayak ağrısı olan kişiler dinlenmeye önem vermelidir ve ihtiyaç duyulursa aktivite değişikliği yapılabilir. Bunların yanı sıra ayakkabı tabanlığı, ayak pedleri ve istirahat ateli kullanılabilir.

Bazı ayak tabanı ağrıları için fizik tedavi gerekli olmaktadır. Fizik tedavi ağrıda rahatlama, yürüyüş ve duruş bozukluklarının düzeltilmesi, kasların güçlendirilmesi ve dengenin arttırılmasında etkilidir. Fizik tedavi almayan hastaların da önerilen ayak tabanı ağrısı egzersizlerini düzenli yapması gereklidir. Bu egzersiz programları germe ve kuvvetlendirme egzersizlerini içerir. 

Ayak tabanı ağrısına iyi gelen bazı tavsiyeler kısaca şöyle sıralanabilir:

• Dinlenmek
• Soğuk uygulama
• Masaj uygulamak
• Egzersiz yapmak
• Fizik tedavi
• Tabanlık, ayak pedler
• Doktorun önerdiği istirahat atelini kullanmak
• Germe ve kuvvetlendirme egzersizleri
• Ayak banyosu
• Kilo kontrolü
• Ayak sağlığını koruyan ayakkabılar giymek
• Aktivite ya da iş değişikliği 

Ayak Tabanı Ağrısına Ne İyi Gelmez? 

Uzun süre ayakta durmak veya yürümek ayak ağrısını arttırabilir. Yanlış ayakkabı ve terlikler tercih etmek ayak tabanı ağrısına yol açabilir. Sporcular için de hatalı zeminde spor yapmak, spora uygun ayakkabıların giyilmemesi, ısınma ve soğuma egzersizlerini ihmal etmek ayak tabanı ağrısını arttırabilir. 

Ayak tabanı ağrısına iyi gelmeyen durumlardan bazıları şunlardır:

• Fazla kilolu olmak
• Yanlış ayakkabı tercihi( yüksek topuklu ayakkabıların veya tamamen düz babetlerin uzun süreli kullanımı)
• Sert, tamamen düz terlikler tercih etmek
• Gün boyu ayakta durarak veya yürüyerek çalışmayı gerektiren işler
• Hareketsiz yaşam tarzı
• Düztabanlık veya çukur ayak/ tabana sahip olmak
• Spora uygun ayakkabının giyilmemesi
• Hatalı zeminde spor yapmak
• Şeker hastalığı
• Kas kuvvetsizliği
• Kas kısalıkları, gerginlikler
• Duruş ve basma bozukluğu
• Yürüme problemleri
• Tedaviyi geciktirmek
• Ani ve şiddetli fiziksel aktivite/ sporlar 

Ayak Tabanı Ağrısı İlaçları 

Ayak tabanı ağrısının medikal tedavisi ağrının giderilmesi ve ağrıya neden olan problemin tedavi edilmesine yönelik uygulanır. 

Ayak tabanı ağrısının giderilmesi için basit analjezikler gibi çeşitli ağrı kesiciler kullanılabilir. Bunun yanı sıra ağrı, ödem ve iltihabı durumlarda non- steroid antiinflamatuar( NSAID'ler) kullanılır.   

Ağrı kesici ve kas gevşetici özelliği olan ilaçların tablet ya da kapsül şeklinde olanları veya ağrılı yüzeye masaj ile sürülerek uygulanan krem ve jel formları da ayak tabanı ağrısı için faydalı olabilir. 

Geçmeyen, şiddetli ayak tabanı ağrılarında doktor ağrı ve yangının kontrolü için bölgesel kortizon enjeksiyonu uygulayabilir. 

Ayak tabanı ağrısı tedavisinde kullanılan ilaçlar için doktora danışmak gerekir. Bilinçsiz ilaç kullanımı konusunda dikkatli olunmalıdır. Bilinçsiz olarak kullanılan ilaçların faydadan çok zararı olabileceği göz önünde bulundurulmalıdır. 

Ayak Tabanı Ağrısı Ameliyatı 

Ayak tabanı ağrısının ameliyatla tedavi edilebilmesi için uygulanan ilaç tedavisi, istirahat, fizik tedavilere rağmen geçmeyen ya da ilerleyici bir ağrı olmalıdır. Özellikle hastada kas zayıflıkları, kas erimeleri, gerginlik ve sertlikler ile duyu problemleri oluştuysa ameliyat tedavisi düşünülebilir. 

Ayak tabanındaki fasyaların etkilenmesi sonucunda ayak tabanında ağrı, gerginlik ve sertlikler görülür ve bunun sonucunda da hastaların hareketleri ve yaşam kaliteleri büyük ölçüde etkilenir. Ayak tabanındaki fasyaya yönelik uygulanan cerrahi tedaviler ağrı ve gerginliğin ortadan kalkmasını sağlayabilir. 

Geçmeyen ve çeşitli problemlere sebep olan ayak tabanı ağrıları için plantar fasyotomi uygulanabilir. Plantar fasyotomi açık veya endoskopik yöntemle yapılabilmektedir. Endoskop ameliyat bölgesinin görülmesini sağlayan küçük bir kameradır. Endoskopik yöntemle yapılan plantar fasyotomide çoğunlukla ayak tabanının topuk bölgesinde küçük kesiler açılır ve bölgeye endoskop sokulur. Endoskopi yardımıyla ameliyat bölgesi görüntülenir, plantar fasyanın bir bölümü açılır ve plantar fasyadaki artan basınç ve gerginlik azaltılır. Ameliyat sonrasında ameliyat bölgesinin bakımı ve doktor önerilerinin dikkate alınmasıyla istenen sonuçlar elde edilebilir. 

Hamilelikte Ayak Tabanı Ağrısı 

Hamilelikte hem kilo artışından hem de bu dönemdeki hormonal değişikliklerden ötürü ayak tabanı ağrısı görülebilir. Hamile kadında ağırlık merkezinin yeri değişir ve bazı eklemler ile ayağa binen yük artabilir sonucunda da ayak tabanı ağrısı görülebilir. Hamile kadınlarda ağrıyla beraber ödem de gözlenebilir. 

Hamilelikte ayak altı ağrısını engellemek için hamilelerin rahat ayakkabı ve terlikler giymesi, dar giysi ve ayakkabılardan uzak durması, kilo artışını dengede tutması ve bol sıvı tüketmesi gereklidir. Ayrıca uzun süre ayakta durmayı gerektiren bir işte çalışan hamileler sık sık dinlenmeli, gerekirse aktivite veya iş değişikliğine gitmelidir. Oturarak çalışan hamileler ayaklarını uzun süre sarkıtarak oturmamalı sık sık ayağa kalkarak kısa yürüyüşler veya egzersiz yaparak bu oturma sürelerini kısaltmalı ve hareketli olmalıdır. 

Ayak tabanı ağrısı olan hamile kadınlar evde ayak banyosu, ayağı yüksekte pozisyonlayarak dinlenme, masaj gibi kolay ve pratik yöntemlerle rahatlayabilir. Evde uyguladığı yöntemlere rağmen ağrısı geçmeyen hamileler bir doktora başvurarak ayak tabanı ağrısı için tedaviye başlayabilir. Uzmanların önereceği egzersizler ayak tabanı ağrısının giderilmesinde oldukça etkilidir. 

Çocuklarda Ayak Tabanı Ağrısı

Çocuklarda ayak tabanı ağrısı görülebilir. Çocuklarda ayak tabanı ağrısının sebepleri oyun veya spor esnasındaki yaralanmalardan, tümörlere kadar değişiklik gösterebilir. Çocuklarda yorucu fiziksel aktivite sonucu oluşan ayak tabanı ağrısı dinlenme, dinlenirken ayağı yüksekte tutmak, bandajlama, buz ve masaj gibi yöntemlerle geçebilmektedir. 

Çocuklardaki geçmeyen ayak tabanı ağrıları dikkate alınmalıdır. Çocuğun doktora götürülerek ayak tabanı ağrısına neden olan durumun bulunması ve tedaviye başlanması gerekir. Ayaktaki düz tabanlık, çukur ayak gibi şekil bozuklukları, basma ve yürüyüş bozuklukları ayak tabanı ağrısına zemin hazırlayabilir. Bu yüzden çocuklardaki basma ve yürüyüş bozuklukları değerlendirilmeli ve gerekli tedavilere bir an önce başlanmalıdır.

Ayak Tabanı Ağrısı için Hangi Doktora Gidilir?

Ayak tabanı ağrısı sağlıksız ayakkabılar giymek, uzun süre ayakta durmak gibi sebeplerden ötürü oluşan, çoğu kişinin hayatı boyunca en az bir kez deneyimlediği bir ağrı olabilir. Bu gibi sebeplerle oluşan ayak tabanı ağrısının geçmesi için çoğu zaman sadece dinlenmek bile yeterli olabilmektedir. Ancak özellikle geçmeyen ağrılar ve travma sonucu oluşmuş, ödem, renk değişikliği, ısı artışı gibi durumların eşlik ettiği ağrılar için bir doktora başvurmakta fayda vardır.

Ayak tabanı ağrısına neden olan durum/ hastalığın teşhis ve tedavisi için fiziksel tıp ve rehabilitasyon veya ortopedi ve travmatoloji bölümlerinde uzmanlaşmış bir doktora başvurabilirsiniz.