Aşırı aktif mesane (AAM), ani ve kontrol edilemeyen idrar yapma dürtüsüyle karakterize bir sağlık sorunudur. Toplumun yaklaşık %17’sini etkileyen bu durum, yaşam kalitesini önemli ölçüde düşürür. İdrar kaçırma, sosyal izolasyon ve uyku bozuklukları gibi sonuçlara yol açabilir.
Belirtiler ve Tanı Kriterleri
Aşırı aktif mesanenin temel belirtileri arasında günde 8’den fazla idrara çıkma, gece 2’den fazla tuvalet ihtiyacıyla uyanma, ani sıkışma hissi ve istemsiz idrar kaçırma yer alır. Tanı için üroloji uzmanı detaylı hasta öyküsü alır. Üç günlük idrar günlüğü tutulması istenir. Bu günlükte sıvı alımı, idrar sıklığı ve kaçırma epizodları kaydedilir. İdrar tahlili, üriner sistem enfeksiyonunu ekarte etmek için kullanılır. Gerekirse ürodinami testiyle mesane basıncı ölçülür.
Nedenleri ve Risk Faktörleri
AAM’nin altında yatan mekanizma genellikle mesane kaslarının istemsiz kasılmalarıdır. Nörolojik sebepler arasında inme, multipl skleroz veya omurilik yaralanmaları bulunur. Diyabet gibi metabolik hastalıklar sinir hasarına yol açabilir. Menopoz sonrası östrojen azalması mesane duvarında incelmeye neden olur. Prostat büyümesi erkeklerde idrar akışını engelleyerek sekonder AAM’yi tetikler. Obezite, kronik kabızlık ve kafeinli içeceklerin aşırı tüketimi riski artırır.
Tedavi Seçenekleri
- Davranışsal Tedaviler: Mesane eğitimi programlarıyla idrara çıkma aralıkları kademeli olarak uzatılır. Pelvik taban egzersizleri (Kegel) mesane kontrolünü güçlendirir. Sıvı alımının düzenlenmesi ve kafein kısıtlaması önerilir.
- İlaç Tedavisi: Antikolinerjikler (Oxybutynin, Tolterodine) mesane kasılmalarını azaltır. Beta-3 agonistleri (Mirabegron) mesane gevşemesini sağlar. Topikal östrojen kremleri menopozal hastalarda etkilidir.
- İleri Tedaviler: Botoks enjeksiyonları mesane duvarına uygulanarak kas aktivitesi baskılanır. Nöromodülasyon (Sakral sinir stimülasyonu) sinir iletimini düzenler. Mesane büyütme ameliyatları refrakter vakalarda son seçenektir.
Yaşam Tarzı Önerileri
Lifli gıdalarla beslenmek kabızlığı önleyerek mesane basıncını azaltır. Alkol ve baharatlı yiyeceklerden kaçınılmalıdır. Düzenli yürüyüş ve kilo kontrolü pelvik taban direncini artırır. Akıllı telefon uygulamalarıyla idrara çıkma saatleri takip edilebilir. Pamuklu iç çamaşırı kullanımı ve nötr pH’lı temizleyiciler tahrişi önler.
Hangi Durumlarda Acil Müdahale Gerekir?
Ateşle birlikte idrar yaparken yanma varsa enfeksiyon düşünülmelidir. İdrarda kan görülmesi tümör işareti olabilir. Tam idrar tutamama nörolojik acil durumlara işaret eder. Bu belirtilerde derhal üroloji polikliniğine başvurulmalıdır.
Özel Gruplarda Yönetim
Çocuklarda alarm tedavisi ve motivasyonel terapi uygulanır. Gebelerde pelvik taban egzersizleri önceliklidir. Yaşlılarda bilişsel davranışçı terapi ilaç etkileşimlerini önler.
