Aşırı Aktif Mesane Hastalığı

Aşırı Aktif Mesane Nedir?

Aşırı aktif mesane, mesane duvarındaki kasın aniden, istemsiz olarak kasılması ve buna bağlı sürekli idrar ihtiyacı hissetme ile karakterize edilen bir durumdur. 

Aşırı aktif mesaneye hiperaktif mesane adı da verilmektedir. Mesanede normal insanlarda idrara çıkma hissi yaratmayan miktarlar, aşırı aktif mesanesi olanlarda bastırılması zor bir idrar yapma aciliyeti olarak hissedilebilmektedir.  

Hastalığın en belirgin semptomu, idrar kaçırma olsun veya olmasın acil olarak idrara çıkma isteğiyle birlikte genellikle idrar sıklığının günde 8 veya daha fazla olması ve geceleri 1 veya 2'den daha fazla tuvalete kalkma isteğidir. 

Kahve ve çay gibi kafeinli içecekler, baharatlı yiyecekler ve alkol gibi tahriş edici sıvılar semptomları kötüleştirebilir. Aşırı aktif mesaneli hastalarda idrarda ağrı, yanma veya kan yoktur.

Aşırı aktif mesanede aciliyet hissiyle birlikte bir idrar kaçırma durumu gözleniyorsa bu duruma da urge inkontinans adı verilir. Aşırı aktif mesaneyle karışabilecek diğer bir idrara kaçırma hastalığı da stres inkontinansıdır. 

Stres inkontinansında da kalça bölgesindeki kaslardaki zayıflıktan dolayı idrar tutamama durumu görülür. Bazı durumlarda urge inkontinans ve stres inkontinans birlikte bulunabilir. Genel olarak, idrar kaçırma kadınlarda erkeklere göre daha yaygındır.

Aşırı aktif mesanenin toplumda genel görülme sıklığı %14 civarıdır. Her yaşta olabilmesine rağmen, aşırı aktif mesane özellikle ileri yaşlarda daha yaygındır. 

Aşırı aktif mesane yaşlanmanın normal bir parçası olarak düşünülmemelidir. 50 yaşın altında %10'dan daha az görülürken 60 yaşından sonra sıklık %30-40'lara yükselmektedir. 

Hastaların yaklaşık %60'ında aşırı aktif mesaneyle birlikte idrar tutamayıp kaçırma durumu görülürken %40'ında görülmez. 

Aşırı Aktif Mesane Belirtileri Nelerdir?

Aşırı aktif mesanenin belirtileri hemen hemen her hastada aynı şekilde görülür. Belirtiler mesane kasının aşırı çalışması nedeniyledir. Ancak belirtilerin ortaya çıkış sırası veya şiddeti kişiden kişiye değişebilir.

• İdrara Çıkma Aciliyeti: Aşırı aktif mesanenin en büyük belirtisi, görmezden gelemeyecek kadar şiddetli ani ve güçlü idrara çıkma dürtüsüdür. Bu istekle beraber tuvalete yetişene kadar idrar kaçırma durumu eşlik edebilir.
• Sık İdrara Çıkma: Aşırı aktif mesanesi olan kişiler gün boyunca 8'den fazla idrara çıkabilmektedir. Aslında herkesin idrara çıkma sayısı kişiden kişiye değişir. Ancak aşırı sıvı tüketmemesine rağmen 8'den fazla idrara çıkma sık idrara çıkma olarak kabul edilmektedir.
• İdrar Yapmak İçin Gece Uyanmak: Normal insanlar yatmadan önce içtiği sıvı miktarına göre değişmekle birlikte en fazla 1 veya 2 kez idrara çıkarlar. Ancak aşırı aktif mesanesi olan kişiler geceleri genellikle 2'den daha fazla idrara kalkarlar. Geceleri fazla idrara kalkma durumuna noktüri adı verilir. Noktüriye sebep olabilecek başka birçok durum bulunmaktadır. Bunların tespiti için doktora başvurmak gerekir.

Aşırı Aktif Mesane Nedenleri Nelerdir?

Aşırı aktif mesaneye tipik olarak mesanede bulunan detrusor kasının erken, kontrolsüz kasılması neden olur ve kişi idrara çıkma isteği duyar. 

Aşırı aktif mesane, mesane gevşerken kasların tekrar kasılmasına neden olan mesanedeki sinir ve kasları ilgilendiren bir sorundur. 

Aslında idrarla dolmaya yanıt olarak mesanenin kasılması, normal idrara çıkma sürecindeki adımlardan biridir. Mesanedeki detrusor kasının kasılması ve gevşemesi vücuttaki tüm kaslar gibi sinirler tarafından kontrol edilir. 

Mesanedeki yaklaşık 300 cc idrar, idrarı çıkarmak için mesanenin kaslarını tetikleyen sinirleri uyarabilir. Mesanenin idrarı çıkarmak için ucunda bulunan kasların, kişinin kendi isteğiyle kasılması yani istemli kontrolü idrarın mesanede daha uzun süre tutulabilmesine imkan sağlar. 

Normal bir yetişkin mesanesinde 600 cc'ye kadar idrar saklayabilir. Aşırı aktif mesanesi olan insanlarda ise mesane kapasitesi tipik olarak çok daha düşüktür.  

Aşırı aktif mesanenin en yaygın görülen şekli, kesin nedenin bilinmediği idiyopatik aşırı aktif mesanedir. Bununla birlikte, aşırı aktif mesane sinir sistemi problemlerinden kaynaklanabilir.

Aşırı aktif mesaneye neden olan sinir sisteminin yaygın anormallikleri şunlardır:

• Omurilik yaralanması
• Disk fıtığı ve dejeneratif disk hastalığı gibi sırttaki sinirleri etkileyen problemler
• Travma
• Parkinson hastalığı
• Yaşlılarda hafızayı etkileyen bir hastalık olan demans
• Sinir liflerini etkileyen bir hastalık olan multipl skleroz
• Kontrolsüz şeker hastalığının bir sonucu olan ve sinirleri etkileyen diyabetik nöropati
• Aşırı aktif mesane semptomlarının diğer nedenleri arasında idrar yolu enfeksiyonları, mesane taşları, üretral darlıklar, iyi huylu prostat büyümesi ve mesane tümörleri bulunur.

Aşırı aktif mesane bazı durumlarda normal insanlardan daha sık görülür.

Bu durumlar şu şekilde sıralanabilir: 

• İlerlemiş yaş
• Sinir sisteminde yaralanma
• İnme
• Omurilik yaralanması
• Parkinson hastalığı
• Şeker hastalığı
• Prostat büyümesi
• Prostat ameliyatı
• Çoklu gebelikler
• Daha önce kalça bölgesinden ameliyat öyküsü
• Menopoz sonrası kadınlar 
• Obezite 
• Depresyon ve anksiyete

Aşırı Aktif Mesane Teşhisi

Aşırı aktif mesanenin teşhisi sadece hastanın verdiği öyküden bile rahatlıkla koyulabilmektedir. Ancak teşhiste asıl önemli olan bu belirtileri oluşturan hastalığın nedenini tam olarak bulabilmektedir. 

Bu yüzden uygulanabilecek bazı tanı yöntemleri bulunmaktadır:

• Tıbbi Geçmiş: Aşırı aktif mesanede tıbbi geçmiş ve hasta tarafından verilen öykü oldukça büyük bir önem taşımaktadır. Hekim hastalığın başlangıcı, ilerleyişi gibi durumları sorgulayarak hastalık hakkında bilgi almak ister. Ayrıca kullanılan ilaçlar ve günlük içilen su miktarı da büyük önem taşımaktadır.
• Fizik Muayene: Hekim hastadan öykü aldıktan sonra genellikle bir fizik muayene yapmak ister. Fizik muayenede sıklıkla karın bölgesi, pelvis bölgesi ve erkeklerde rektum bölgesi muayene edilir.
• Mesane Günlüğü: Hekim duruma göre hastadan birkaç hafta boyunca mesane günlüğü tutmasını isteyebilir. Mesane günlüğünde her gün hasta tuvalete ne sıklıkta gittiğini ve ne zaman idrar kaçırdığını, ne kadar su içtiğini kaydeder. Bu sayede hekim hastalık ve hasta hakkında daha çok bilgi edinmiş olur.
• İdrar ve kan testi: Hekim, sık idrara çıkmaya neden olabilecek enfeksiyon gibi diğer durumları elemek için idrar ve kan testleri isteyebilir.  
• Mesane ultrasonu: Mesane ultrasonu ile tuvalete gittikten sonra hala mesanede ne kadar idrar kaldığı görülebilir. Bunun sonucunda göre durum hakkında fikir yürütülebilir.
• Sistoskopi veya ürodinamik test: Sistoskopi ve ürodinami testleri genellikle sadece aşırı aktif mesane için çok fazla kullanılmaz. Ancak şüphelenilen başka bir durum varsa diğer hastalıkları kontrol etmek için kullanılabilmektedir. 

Aşırı Aktif Mesane Tedavisi

Aşırı aktif mesane tedavisi her bireye göre değişebilir. Önerilen ilk önce daha az müdahale gerektirecek tedavilerle başlamaktır. 

Önerilen ilk tedavi yöntemleri davranışsal, diyet ve yaşam tarzı terapileridir. Davranışsal, diyetsel veya yaşam tarzı terapilerine yeterince cevap vermeyen bireylerde, ikinci basamak tedavi olarak ilaçların eklenmesi önerilir. 

Üçüncü basamak tedaviler ise oldukça nadir olarak kullanılan, mesane duvarına botulinum toksini enjeksiyonu, ve periferik sinir stimülasyonu gibi elektriksel stimülasyon terapilerinden oluşur.

Diyet ve Yaşam Tarzı Değişiklikleri

Obez bireylerde kilo kaybı aşırı aktif mesane ataklarını azaltabilir.

Sıvı alımının önerilen günlük bir miktara düşürülmesi de, semptomların azaltılmasında yardımcı olabilmektedir. 

Ama bu sıvı kısıtlaması doktor kontrolünde yapılmalıdır. Kafein alımını azaltmak veya ortadan kaldırmak da bazı kişilerde yardımcı olmaktadır. 

Davranışsal Terapiler

Kegel Egzersizleri

Kalça bölgesi kaslarının (Pelvik kasların) düzenli, günlük egzersizleri ile idrar kaçırma durumu iyileştirebilir hatta önlenebilir. 

Bu özellikle genç kadınlar için faydalıdır. Bu egzersizlerin işe yaraması için en az 8-9 hafta boyunca günde 30-70 kez yapılması gerekir.

Bu egzersizlerin, idrar kaçırmayı önlemek için mesaneyi destekleyen kalça bölgesi kaslarını güçlendirdiği düşünülmektedir. 

Başarıları, uygun tekniğin ve önerilen sıklığın uygulanmasına bağlıdır. 

Biofeedback

Kegel egzersizleriyle birlikte kullanılan biofeedback yöntemi, hastaların pelvik kasları hakkında farkındalık ve kontrol sahibi olmalarına yardımcı olur. 

Biofeedback genellikle bir fizyoterapist tarafından yapılır. 

Biofeedback, bu kasların doğru kasılmalarını sağlamak için pelvik taban kaslarının tanımlanmasına yardımcı olabilmektedir.

Pelvik taban elektrik stimülasyonu

Hafif elektrik darbeleri kas kasılmalarını uyarır. Bu sayede idrar tutma konusunda hasta rahatlayabilmektedir. 

Bu tedavi yöntemi Kegel egzersizleri ile birlikte yapılmalıdır.

Aşırı Aktif Mesane Tedavi Edilmezse

Aşırı aktif mesaneden kaynaklanabilecek ve tedavi edilmediğinde görülebilecek yaygın komplikasyonlar şunlardır:

• İdrar yolu enfeksiyonları
• Cilt tahrişi
• Cilt enfeksiyonları
• Mesane taşları
• Yaşlılarda düşme ve kırıklar
• Uyku bozuklukları
• Yaşam kalitesi üzerinde olumsuz etki ve depresyon

Aşırı Aktif Mesaneye Ne İyi Gelmez?

Aşırı aktif mesanede, mesaneyi daha da fazla uyaracak ve çalıştıracak yiyecekler hastalığı daha da şiddetlendirebilir. 

Bu yiyecekler şu şekilde sıralanabilir:

• Kahve
• Çay
• Çikolata
• Alkol
• Baharatlı yiyecekler
• Aşırı şekerli gıdalar

Günümüzde oldukça sık kullanılan melisa çayı da, aşırı aktif mesane belirtilerini arttırmaktadır. Bunun haricinde özellikleri tam olarak bilinmeyen bitki çaylarının kullanımı sırasında da dikkatli olunmalıdır.

Aşırı Aktif Mesane İlaçları

Aşırı aktif mesane tedavisi için kullanılabilecek bazı ilaçlar bulunmaktadır. Bu ilaçları davranışsal terapilerle birlikte kullanmanın aşırı aktif mesane tedavisi için başarı oranını arttırdığı gösterilmiştir.

Aşırı aktif mesane tedavisinin temel amaçları şunlardır:

• İdrar aciliyetini ve sıklığını azaltmak
• Mesane kapasitesini arttırmak işlenmiş hacmi arttırmak 
• İdrar kaçırmayı engellemek

Tipik olarak, aşırı aktif mesane ilaçları bir ila iki hafta içinde etki etmeye başlar ve belirtilerin tamamen yakın rahatlaması genellikle altı hafta civarı sürer. En yaygın kullanılan ilaçlar antikolinerjiklerdir. 

Bu ilaçlar detrüsör kasının aşırı aktivitesini azaltmayı hedefler. Antikolinerjik ilaçlar, reçete yazan hekimin yönlendirmesi altında kullanılmalıdır. Ağız kuruluğu, kabızlık, yüz kızarması, bulanık görme ve yaşlılarda zihin bulanıklığı gibi bazı yaygın yan etkileri olabilir.

Üriner Antispazmodikler

• Oksibutinin: Oksibutinin antispazmodik bir ilaçtır. Yani mesanedeki detrusor kasını gevşeterek sürekli idrar çıkarma isteğini ortadan kaldırır. Bu ilaç genellikle günde iki ila üç kez alınır. 
• Tolterodin: Tolterodin de bir antispazmodik ilaçtır. Tolterodin sık sık idrara çıkma, aciliyet hissi veya idrar kaçırma semptomları olan aşırı aktif mesaneli hastalarda kullanılabilir. Bu ilaç, tükürük bezlerini oksibutinin'den daha az etkiler. Bu nedenle, daha az ağız kuruluğu yan etkisine neden olur. 

Beta 3-Agonistleri

Mirabegron, aşırı aktif mesaneyi tedavi etmek için kullanılabilen yeni bir ilaç türüdür. 

Bu ilaçların çok farklı bir etki mekanizması olduğundan, farklı yan etkileri de vardır. 

Yan etkiler arasında artmış kan basıncı, eksik mesane boşalması, sinüs tahrişi, kabızlık ve ağız kuruluğu bulunur.

Botox Enjeksiyonu

Mesaneye botulinum toksini enjeksiyonu, aşırı aktif mesanenin tedavisi için üçüncü basamak bir tedavi olarak kabul edilir ve tıbbi tedavinin yan etkilerini tolere edemeyen veya ilaç kullanılamayan hastalarda tercih edilir.

Botulinum toksini, mesane kasına doğrudan mesaneye girebilen bir alet olan sistoskop ile enjekte edilen ve dört ila altı ayda bir tekrarlanabilen bir toksindir. 

Kimyasal enjekte edildiğinde çok fazla yayılamadığından, mesaneyi yeterince tedavi etmek için ve tedavinin etkili olması için az miktarda toksinin çoklu enjeksiyonları gereklidir.

Tedavi kalıcı değişikliklere neden olmaz ve bu nedenle etkinin devam etmesi için periyodik olarak yeniden tedavi gerekir. 

Ciddi yan etkiler çok nadir görülür. Ancak nefes almada zorluk, yutma güçlüğü, konuşma güçlüğü, kas güçsüzlüğü ve daha yaygın olarak idrar yolu enfeksiyonu yan etkileri bildirilmiştir.

Hamilelerde Aşırı Aktif Mesane

Hamilelik döneminde de tıpkı normal dönemlerde olduğu gibi aşırı aktif mesane belirtileri görülebilir. Bu belirtiler hamilelikle ilişkili olmayabileceği gibi hamilelikle birlikte bebeğin karın içi basıncı arttırmasıyla semptomların görülmesi bir nebze artabilir.

Gebe kadınlarda idrar kaçırma şikayetleri bu nedenden dolayı daha sık olabilmektedir.  Hamilelikte görülen aşırı aktif mesane tedavisinde, normale göre ilaç kullanımından biraz daha sakınılır.

Hamilelerde ayrıca hormonların etkisiyle de mesane kaslarında gevşeme meydana gelebilir. Gebelikte kan miktarındaki artma sonucu daha fazla kanın böbreklerden süzülmesiyle idrar miktarında da artış görülebilir. Bu durumda da idrara çıkma sıklığı artabilir. 

Hamilelikte görülen idrar sıklığındaki diğer bir sık görülen neden de idrar yolu enfeksiyonudur. Ancak idrar yolu enfeksiyonu durumunda sık idrara çıkmanın yanında, idrar yaparken yanma, acıma hissi de eşlik eder. Bu durumda uygun antibiyotiklerle tedavi gerekmektedir.

Aşırı Aktif Mesane için Hangi Doktora Gidilir?

Aşırı aktif mesane için gidilmesi gereken bölüm Ürolojidir. 

Eğer hekim bu semptomlara neden olan durumun başka bir şey olduğunu düşünürse hastayı uygun bölüme yönlendirecektir. 

Aşırı aktif mesanenin semptomları görüldüğünde hekime başvurmak gerekir. 

Çünkü bu semptomların tek nedeni bu hastalık değildir. Altta yatan başka bir hastalık olup olmadığını anlamak için veya belirtilerin nedeni aşırı aktif mesane ise de uygun tedavinin yapılması için gecikmeden doktora başvurulmalıdır.