Artrit, eklemlerde iltihaplanma, ağrı ve hareket kısıtlılığına yol açan 100’den fazla farklı hastalığı kapsayan bir terimdir. Dünya Sağlık Örgütü verilerine göre, dünya genelinde 350 milyondan fazla insanı etkileyen bu durum, yaşam kalitesini önemli ölçüde düşürebilir. İşte artritin türleri, nedenleri ve modern tedavi yaklaşımları:
Artritin Yaygın Türleri
- Osteoartrit (Kireçlenme): Eklem kıkırdağının yıpranmasıyla oluşur. En sık diz, kalça ve el eklemlerinde görülür.
- Romatoid Artrit: Bağışıklık sisteminin eklem zarına saldırması sonucu gelişen otoimmün bir hastalıktır.
- Gut: Ürik asit kristallerinin eklemlerde birikmesiyle ani şiddetli ağrı ataklarına yol açar.
- Psoriatik Artrit: Sedef hastalarının %30’unda cilt belirtilerinden sonra ortaya çıkar.
- Ankilozan Spondilit: Özellikle omurgayı etkileyen kronik inflamatuar bir durumdur.
Belirtiler ve Alarm Sinyalleri
- Sabahları 30 dakikayı aşan eklem sertliği
- Eklemlerde şişlik, kızarıklık ve ısı artışı
- Hareketle azalmayan dinlenme ağrısı
- Parmaklarda çıtırtı sesi ve şekil bozuklukları
- Yorgunluk, ateş ve kilo kaybı gibi sistemik belirtiler
Risk Faktörleri
- Genetik Yatkınlık: Aile öyküsü romatoid artrit riskini 3 kat artırır.
- Yaş: Osteoartrit 65 yaş üstünde %50 sıklıkta görülür.
- Cinsiyet: Romatoid artrit kadınlarda 3 kat daha fazladır.
- Obezite: Vücut ağırlığının her 5 kg artışı diz osteoartrit riskini %36 yükseltir.
- Mesleki Etkenler: Tekrarlayıcı eklem zorlanması gerektiren işler.
Tanı Yöntemleri
- Fizik Muayene: Eklem hareket açıklığı ve şişlik değerlendirmesi.
- Kan Testleri: Romatoid faktör (RF), anti-CCP, CRP, sedimantasyon.
- Görüntüleme: Direkt grafiler, MRG (erken kıkırdak hasarını gösterir).
- Eklem Sıvısı Analizi: Gut tanısında altın standarttır.
Tedavi Yaklaşımları
- İlaç Tedavileri:
- Ağrı kesiciler (Parasetamol)
- NSAİİ’ler (İbuprofen)
- DMARD’lar (Metotreksat)
- Biyolojik ajanlar (TNF inhibitörleri)
- Fizik Tedavi:
- Eklem mobilizasyon teknikleri
- Dirençsiz su egzersizleri
- TENS cihazıyla ağrı kontrolü
- Cerrahi Seçenekler:
- Artroskopik debridman
- Osteotomi
- Total eklem replasmanı
- Tamamlayıcı Tedaviler:
- Glukozamin/kondroitin sülfat
- Akupunktur
- Kapsaisinli topikal kremler
Yaşam Tarzı Önerileri
- Egzersiz: Düşük etkili aktiviteler (yüzme, tai chi) haftada 150 dakika.
- Beslenme: Omega-3’ten zengin besinler (somon, ceviz), zerdeçal ve zencefil.
- Kilo Kontrolü: VKİ’nin 25 altında tutulması diz yükünü %4-6 azaltır.
- Eklem Koruma: Uzun süreli statik pozisyonlardan kaçınma.
Hamilelik ve Artrit
Romatoid artritli gebelerde semptomlar %70-80 oranında iyileşir. Ancak kortikosteroid kullananların bebeklerinde düşük doğum ağırlığı riski artar. Emzirme döneminde biyolojik ajanların çoğu güvenlidir.
İlerlemiş Hastalıkta Destek
- Ergonomik mutfak aletleri ve giyinme yardımcıları
- Eklem destekli yürüteçler
- Psikolojik danışmanlık (kronik ağrı yönetimi)
Ne Zaman Acil Doktora Başvurulmalı?
- Ani başlayan şiddetli eklem ağrısı ve şişlik
- 39°C’yi aşan ateşle birlikte eklem kızarıklığı
- Nörolojik belirtiler (idrar tutamama, bacak güçsüzlüğü)
Romatoloji uzmanları tanı ve tedavi sürecini yönetir. Erken teşhis, eklem hasarını önlemede en kritik faktördür. Düzenli kontroller ve tedavi uyumu, fonksiyonel kaybı önemli ölçüde geciktirir.
