Antifosfolipid Antikor Sendromu (APS), bağışıklık sisteminin fosfolipitlere karşı anormal antikorlar ürettiği otoimmün bir bozukluktur. Bu durum damarlarda pıhtı oluşumuna ve gebelik komplikasyonlarına yol açabilir. Primer APS (tek başına) veya lupus gibi hastalıklarla birlikte (sekonder) görülebilir.
Nedenleri ve Risk Faktörleri
APS’nin kesin nedeni bilinmemekle birlikte genetik yatkınlık ve çevresel tetikleyiciler (enfeksiyonlar, bazı ilaçlar) rol oynar. Kadınlarda erkeklere göre 5 kat daha sık görülür. Otoimmün hastalık öyküsü, tekrarlayan düşükler veya ailede pıhtılaşma bozukluğu olanlar risk altındadır.
Belirtiler ve Komplikasyonlar
- Damar Tıkanıklığı: Bacaklarda derin ven trombozu (DVT), akciğer embolisi, inme.
- Gebelik Sorunları: Tekrarlayan düşükler, preeklampsi, fetal büyüme geriliği.
- Cilt Bulguları: Livedo retikülaris (ağ benzeri mor döküntü), ülserler.
- Diğer: Kardiyak kapakçık hasarı, böbrek yetmezliği, trombositopeni (düşük trombosit).
Tanı Kriterleri
Tanı için klinik bulgular ve laboratuvar testleri birlikte değerlendirilir:
- Klinik Kriterler: Açıklanamayan tromboz veya gebelik kaybı.
- Laboratuvar: 12 hafta arayla yapılan iki ölçümde pozitif olan:
- Lupus antikoagülanı
- Anti-kardiyolipin antikorları (IgG/IgM)
- Anti-β2 glikoprotein I antikorları (IgG/IgM)
Tedavi Yaklaşımları
- Tromboz Önleme:
- Warfarin (INR 2-3 hedefi) veya düşük molekül ağırlıklı heparin.
- Direkt oral antikoagülanlar (DOAK’lar) bazı hastalarda kullanılır.
- Gebelik Yönetimi:
- Düşük doz aspirin + heparin enjeksiyonları ile düşük önleme.
- Haftalık fetal Doppler takibi.
- Refrakter Vakalar: Intravenöz immünoglobulin (IVIG) veya rituksimab.
Yaşam Tarzı Önerileri
Sigara kesinlikle bırakılmalıdır. Östrojen içeren doğum kontrol hapları ve hormon replasman tedavilerinden kaçınılmalıdır. Düzenli yürüyüş ve hidrasyon pıhtı riskini azaltır. Kızamıkçık gibi enfeksiyonlara karşı aşılanma önemlidir.
Hangi Durumlarda Acil Müdahale Gerekir?
- Ani bacak şişliği ve ağrı (DVT şüphesi)
- Nefes darlığı, göğüs ağrısı (akciğer embolisi)
- Konuşma bozukluğu, yüz kayması (inme belirtileri)
- Gebelikte şiddetli baş ağrısı/görme bulanıklığı (preeklampsi)
Takip ve İzlem
Hastalar romatoloji, hematoloji ve gebelik durumunda perinatoloji işbirliğiyle takip edilir. INR düzeyleri warfarin kullananlarda aylık kontrol edilir. Yıllık böbrek fonksiyon testleri ve kardiyak değerlendirme önerilir.
