Anoreksiya nervoza, vücut ağırlığında aşırı düşüşle karakterize ciddi bir yeme bozukluğudur. Kişilerin beden algılarının çarpıtılması sonucu ortaya çıkan bu rahatsızlık, özellikle ergenlik dönemindeki genç kadınlarda sık görülmekle birlikte her yaş ve cinsiyette rastlanabilir. Tedavi edilmediğinde hayati riske yol açabilen bu durumun detayları şöyledir:
Anoreksiya Nervoza Belirtileri
- Fiziksel İşaretler: Aşırı kilo kaybı, sürekli üşüme hissi, saç dökülmesi, cilt kuruluğu ve tırnak kırılmaları.
- Davranışsal Değişimler: Yemeklerle ilgili takıntılı düşünceler, kalori hesaplama, öğün atlama veya yiyecekleri gizlice saklama.
- Duygusal Belirtiler: Depresyon, sosyal izolasyon, mükemmeliyetçilik ve sürekli kilo verme çabası.
- Beden Algısı Bozukluğu: Normal veya zayıf kiloda olunmasına rağmen kendini "şişman" olarak tanımlama.
Nedenleri ve Risk Faktörleri
Anoreksiya, biyolojik, psikolojik ve çevresel faktörlerin kesişiminde gelişir. Genetik yatkınlık (ailede yeme bozukluğu öyküsü), serotonin dengesizlikleri, travmatik yaşam olayları ve sosyal medyanın dayattığı "ideal beden" algısı tetikleyici olabilir. Sporcular, dansçılar ve mankenlik gibi meslek grupları özellikle risk altındadır.
Teşhis Süreci
Tanı için DSM-5 kriterleri dikkate alınır:
- Enerji alımının kısıtlanması sonucu düşük vücut ağırlığı.
- Kilo almaktan yoğun korku.
- Beden algısında bozulma.
Tıbbi değerlendirmede kan testleri (elektrolit dengesizliği), EKG (kalp ritmi bozuklukları) ve kemik yoğunluğu ölçümü yapılır.
Tedavi Yöntemleri
- Tıbbi Müdahale: Elektrolit dengesizliği veya kalp sorunlarında hastanede stabilizasyon.
- Bilişsel Davranışçı Terapi (BDT): Yeme davranışı ve beden algısına odaklanır.
- Aile Temelli Terapi (FBT): Özellikle ergenlerde ailenin tedaviye katılımı.
- Beslenme Danışmanlığı: Kişiye özel beslenme planı ve yeme farkındalığı eğitimi.
- İlaç Tedavisi: Depresyon veya anksiyete eşlik ediyorsa SSRI grubu antidepresanlar.
Sağlık Komplikasyonları
Uzun süreli anoreksiya; osteoporoz, kısırlık, böbrek yetmezliği, kalıcı nörolojik hasar ve kardiyak aritmiler gibi sorunlara yol açabilir. Ölüm riski %10’a kadar çıkabilir.
İyileşme Sürecinde Destek Stratejileri
- Yeme Rutini Oluşturma: Öğün saatlerinin düzenlenmesi ve porsiyon kontrollü beslenme.
- Duygu Günlüğü: Yemekle ilişkili duyguların kaydedilmesi.
- Sosyal Destek: Aile ve arkadaşlarla açık iletişim.
- Alternatif Aktivitele: Stres yönetimi için sanat terapisi veya yoga.
Önleme ve Erken Müdahale
- Okullarda beden imajı eğitimleri.
- Sosyal medyada "gerçekçi beden" temsillerinin teşviki.
- Erken belirtilerde psikolojik destek.
Ne Zaman Profesyonel Yardım Alınmalı?
Yeme davranışında kalıcı değişimler, 3 ay adet görmeme veya bayılma gibi durumlar acil müdahale gerektirir. Psikiyatri uzmanı ve diyetisyenden oluşan ekip tedavide en etkili sonucu verir.
