Amilaz, vücutta karbonhidrat sindiriminden sorumlu kritik bir enzimdir. Özellikle pankreas ve tükürük bezleri tarafından üretilen bu enzim, nişastayı basit şekerlere parçalayarak besinlerin enerjiye dönüşümünü sağlar. Kan testlerinde ölçülen amilaz seviyeleri, pankreas ve tükürük bezi sağlığı hakkında önemli ipuçları verir.
Normal Amilaz Değerleri
Sağlıklı bireylerde kan amilaz düzeyleri:
- Yetişkinler: 30-110 U/L aralığı
- Çocuklar: 25-85 U/L aralığı
Bu değerler laboratuvarlara göre küçük farklılıklar gösterebilir.
Amilaz Yüksekliği Nedenleri
- Akut Pankreatit: En yaygın neden. Değerler normalin 3-10 katına çıkabilir
- Kronik Pankreatit Atakları
- Tükürük Bezi Hastalıkları: Kabakulak (epidemik parotit), tükürük bezi taşları
- Böbrek Yetmezliği: Enzim atılımının bozulması
- Karın İçi Sorunlar: Peritonit, apandisit, bağırsak tıkanıklığı
- İlaç Etkileri: Bazı kemoterapi ilaçları, opioidler, kortikosteroidler
- Diğer Nedenler: Diyabetik ketoasidoz, dış gebelik yırtılması
Amilaz Düşüklüğü Nedenleri
- Pankreas Yetmezliği: Kronik pankreatit veya kistik fibrozise bağlı
- Karaciğer Hastalıkları: Şiddetli hepatit veya siroz
- Malabsorpsiyon Sendromları: Çölyak hastalığı
- Pankreatektomi: Pankreasın cerrahi olarak alınması
Belirtiler ve Tanı Yöntemleri
Yüksek amilaz durumunda görülen şikayetler:
- Şiddetli üst karın ağrısı (sırta vuran)
- Bulantı ve kusma
- İştah kaybı, ateş
- Karında şişkinlik hissi
Tanı için:
- Kan Testi: Temel tarama yöntemi
- İdrar Amilazı: Özellikle makroamilazemi şüphesinde
- Lipaz Testi: Pankreatit tanısında amilazla birlikte istenir
- Görüntüleme: Ultrason, BT veya MR ile pankreas değerlendirmesi
Tedavi Yaklaşımları
Tedavi altta yatan nedene yöneliktir:
- Pankreatitte: Hastanede yatış, ağızdan beslenmenin kesilmesi, IV sıvı desteği
- Tükürük Bezi Enfeksiyonlarında: Antibiyotikler, sıcak kompres
- Böbrek Yetmezliğinde: Diyaliz veya böbrek nakli
- Pankreas Yetmezliğinde: Pankreas enzim replasman tedavisi
Önleme ve Doktora Başvuru Zamanı
- Alkol kısıtlaması ve dengeli beslenme pankreas sağlığı için kritik
- Şiddetli karın ağrısı, sürekli kusma veya sarılık durumunda acil başvuru
- Tekrarlayan sindirim problemlerinde gastroenteroloji uzmanına danışılmalı
