ALT (Alanin Aminotransferaz), karaciğer hücrelerinde yoğun olarak bulunan ve hasar durumunda kana karışan bir enzimdir. Kan testlerinde ALT yüksekliği, genellikle karaciğer fonksiyonlarının değerlendirilmesinde kritik bir gösterge olarak kabul edilir. Bu durumun erken teşhisi ve doğru yönetimi, karaciğer sağlığı açısından hayati önem taşır.
ALT Yüksekliğinin Yaygın Nedenleri
Karaciğer hücre hasarına yol açan çeşitli faktörler ALT seviyelerini yükseltebilir. Hepatit B ve C gibi viral enfeksiyonlar, alkole bağlı olmayan yağlı karaciğer hastalığı (NAFLD) ve alkolik hepatit en sık görülen nedenler arasındadır. Otoimmün hepatit, ilaç toksisitesi (parasetamol aşırı kullanımı gibi) ve Wilson hastalığı gibi metabolik bozukluklar da ALT yükselmesine yol açabilir. Nadiren safra yolu tıkanıklıkları veya tümörler de bu durumu tetikleyebilir.
Belirtiler ve İşaretler
ALT yüksekliği kendi başına semptom oluşturmaz, ancak altta yatan karaciğer hastalığının belirtileri eşlik edebilir. Halsizlik, iştahsızlık ve açıklanamayan kilo kaybı erken dönem sinyalleri olabilir. Sarılık (ciltte ve göz akında sararma), karın sağ üst kadranda ağrı ve şişkinlik hissi daha ileri evrelerde görülür. Kaşıntı, idrar renginde koyulaşma ve dışkı renginde açılma gibi belirtiler safra akışındaki bozukluğa işaret edebilir.
Teşhis Sürecinde Yapılan Tetkikler
- Karaciğer Fonksiyon Testleri: AST, ALP, GGT ve bilirubin seviyeleriyle birlikte değerlendirme
- Görüntüleme Yöntemleri: Ultrasonografi, karaciğer yağlanması veya yapısal anormallikleri tespit eder
- Serolojik Testler: Hepatit markırları (HBsAg, anti-HCV) ve otoantikor taramaları
- Biyopsi: Şiddetli veya nedeni belirsiz vakalarda karaciğer dokusunun histopatolojik incelemesi
Tedavi Yaklaşımları
Tedavi altta yatan nedene göre planlanır. Hepatit B ve C için antiviral ilaçlar, otoimmün hepatitte kortikosteroidler kullanılır. Yağlı karaciğer hastalığında kilo kontrolü ve diyet düzenlemeleri önceliklidir. İlaç toksisitesinde sorumlu ilacın kesilmesi ve N-asetilsistein gibi antidotlar gerekebilir. Tüm tedavilerde alkolden uzak durmak ve hepatotoksik maddelerden kaçınmak temel prensiptir.
Yaşam Tarzı Önerileri
- Beslenme: Trans yağlardan kaçınma, Akdeniz diyeti uygulama, işlenmiş gıda tüketimini sınırlama
- Fiziksel Aktivite: Haftada 150 dakika orta tempolu egzersiz
- Takviyeler: Doktor kontrolünde D vitamini ve E vitamini desteği
- Kaçınılması Gerekenler: Alkol, gereksiz ağrı kesici kullanımı, mantar gibi potansiyel toksinler
Önleme Stratejileri
Düzenli karaciğer taramaları (özellikle diyabet veya obezitesi olanlarda), hepatit aşılarının tamamlanması ve ilaç kullanımında dikkatli olunması korunmada etkilidir. Bitkisel ürünlerin kontrolsüz kullanımından kaçınılmalıdır.
Takip ve İzlem
Hafif ALT yüksekliklerinde 3-6 aylık periyotlarla testler tekrarlanır. Şiddetli vakalarda (ALT > 5x üst sınır) hastaneye yatış gerekebilir. Fibroscan gibi non-invaziv yöntemlerle karaciğer fibrozis takibi yapılır.
