Alerjik astım, bağışıklık sisteminin polen, ev tozu akarları veya hayvan tüyü gibi alerjenlere aşırı tepki vermesi sonucu hava yollarında daralma ve nefes darlığıyla seyreden kronik bir solunum hastalığıdır. Çocukluk çağında daha sık görülmekle birlikte her yaşta ortaya çıkabilir.
Alerjik Astımın Temel Belirtileri
- Hırıltılı solunum (özellikle nefes verirken ıslık sesi)
- Gece veya sabaha karşı artan öksürük nöbetleri
- Göğüste sıkışma hissi ve nefes darlığı
- Alerjen maruziyeti sonrası semptomlarda ani kötüleşme
- Egzersiz veya soğuk havayla tetiklenen nefes alma güçlüğü
Teşhis Yöntemleri
Tanı için kapsamlı bir değerlendirme gerekir:
- Solunum Fonksiyon Testleri (SFT): Spirometri ile FEV1 değerindeki düşüş ve reversibilite (bronkodilatör sonrası %12’den fazla artış) ölçülür.
- Alerji Testleri: Deri prick testi veya kanda spesifik IgE ölçümü ile tetikleyiciler belirlenir.
- Provokasyon Testleri: Metakolin ile hava yolu hiperreaktivitesi değerlendirilir.
- FeNO Testi: Nefeste ölçülen nitrik oksit düzeyi hava yolu inflamasyonunu gösterir.
Tedavi Yaklaşımları
İlaç Tedavisi:
- Kontrol Edici İlaçlar: Günlük kullanılan inhale kortikosteroidler (Flutikason) veya LABA kombinasyonları (Salmeterol/Flutikason)
- Kurtarıcı İlaçlar: Kısa etkili bronkodilatörler (Salbutamol)
- Biyolojik Tedaviler: Omalizumab (anti-IgE) veya Mepolizumab (anti-IL5) şiddetli vakalarda
Yaşam Tarzı Müdahaleleri:
- Ev tozu akarlarına karşı anti-alerjik yatak kılıfları
- %50 nem altında ortam sağlanması
- HEPA filtreli hava temizleyicilerin kullanımı
- Halı ve tüylü oyuncakların yatak odasından kaldırılması
Alerjen İmmünoterapisi (Aşı Tedavisi):
- 5 yıla kadar sürebilen sublingual veya subkutan immünoterapi
- Polen ve akar alerjisinde %60-70 etkinlik
Alerjik Astım ve Gebelik
Gebelikte kontrolsüz astım fetal gelişimi riske sokabilir. Hamilelerde:
- İnhale kortikosteroidler (Budesonid) güvenli kabul edilir
- Omalizumab kullanımı FDA onaylıdır
- PEF metre ile günlük solunum takibi önerilir
Çocuklarda Özel Durumlar
- 6 yaş altında spirometri zorluğu nedeniyle FeNO ve klinik skorlama ön planda
- Viral enfeksiyonların atakları tetikleme riski yüksek
- Büyüme geriliği açısından düzenli boy-kilo takibi
Acil Durum Belirtileri
- Konuşmakta zorlanma
- Dudak/tırnaklarda morarma
- Hızlı nefes alıp verme (dakikada >30)
- Kurtarıcı ilaca rağmen düzelmeyen nefes darlığı
Korunma Stratejileri
- Polen mevsiminde sabah 05:00-10:00 arası dışarı çıkmamak
- Evcil hayvanların yatak odasına girmesini engellemek
- Nemli ortamlarda anti-mantar boya kullanımı
- Yıllık grip aşısı ve pnömokok aşısı uygulanması
Takip ve Yaşam Kalitesi
Hastaların 3 ayda bir astım kontrol testi (ACT) ile değerlendirilmesi gerekir. Tam kontrol sağlandığında:
- Egzersiz kapasitesi artar
- Acil başvurular %80 azalır
- Uyku kalitesi düzelir
