Akut solunum yolu enfeksiyonları (ASYE), burundan akciğerlere kadar uzanan solunum sisteminin herhangi bir bölümünü etkileyen ve genellikle ani başlangıçlı enfeksiyonlardır. Hem çocuklarda hem de yetişkinlerde en sık görülen hastalık grubudur. Özellikle kış aylarında artış gösteren bu enfeksiyonlar, viral veya bakteriyel kaynaklı olabilir.
Akut Solunum Yolu Enfeksiyonu Nedir?
ASYE, üst solunum yollarını (burun, sinüsler, boğaz) veya alt solunum yollarını (bronşlar, akciğerler) etkileyen enfeksiyonlardır. Genellikle 2-3 hafta içinde iyileşir, ancak bağışıklığı düşük bireylerde zatürre gibi ciddi komplikasyonlara yol açabilir. Yılda yetişkinler 2-4 kez, çocuklar ise 6-8 kez ASYE geçirebilir.
En Yaygın Nedenler ve Risk Faktörleri
- Viral Etkenler: Rhinovirüs (%50), influenza, RSV, adenovirüs
- Bakteriyel Etkenler: Streptococcus pneumoniae, Haemophilus influenzae
- Risk Grupları: 65 yaş üstü yetişkinler, 5 yaş altı çocuklar, kronik akciğer hastaları, sigara kullanıcıları
Belirtiler ve Seyir
Belirtiler etkilenen bölgeye göre değişir:
- Üst Solunum Yolu Enfeksiyonu: Burun tıkanıklığı, boğaz ağrısı, öksürük, hapşırık, hafif ateş
- Alt Solunum Yolu Enfeksiyonu: Nefes darlığı, göğüste hırıltı, balgamlı öksürük, yüksek ateş
Kuluçka süresi 1-3 gündür. Belirtiler genellikle 7. günde zirve yapar, 14. güne kadar azalır.
Teşhis Yöntemleri
- Fizik Muayene: Akciğer seslerinin steteskopla dinlenmesi
- Görüntüleme: Şiddetli vakalarda akciğer grafisi
- Laboratuvar Testleri:
- Hızlı antijen testleri (influenza, COVID-19)
- Balgam kültürü (bakteriyel enfeksiyon şüphesinde)
- CRP ve tam kan sayımı
Tedavi Yaklaşımları
- Viral Enfeksiyonlar: Destek tedavisi (istirahat, sıvı tüketimi), semptomatik ilaçlar
- Bakteriyel Enfeksiyonlar: Antibiyotik (Amoksisilin-klavulanat, Azitromisin)
- Nefes Açıcılar: Bronkodilatör inhalerler (Salbutamol)
- Ateş Kontrolü: Parasetamol veya ibuprofen
Komplikasyonlar ve Acil Durumlar
- Zatürre, bronşit veya sinüzit gelişimi
- Oksijen satürasyonunun %92’nin altına düşmesi
- 3 günden uzun süren 38.5°C üzeri ateş
- Nefes alırken göğüste şiddetli ağrı
Korunma Stratejileri
- Ellerin günde 8-10 kez sabunla yıkanması
- Kalabalık ortamlarda maske kullanımı
- Yıllık grip aşısı ve pnömokok aşısı
- Sigara dumanından ve kirli havadan kaçınma
- C vitamini, D vitamini ve çinko takviyeleri
Ne Zaman Hastaneye Başvurulmalı?
- Nefes almada zorluk ve dudaklarda morarma
- Bilinç bulanıklığı veya sürekli uyku hali
- 48 saat içinde şiddetlenen öksürük
- Dehidratasyon bulguları (idrar renginin koyulaşması)
Akut solunum yolu enfeksiyonlarında erken müdahale, komplikasyon riskini önemli ölçüde azaltır. Özellikle risk grubundaki bireylerin mevsim geçişlerinde bağışıklığı güçlendirmesi ve düzenli kontroller yaptırması önerilir.
