Adjuvan Tedavi Nedir?

Adjuvan tedavi, kanser hastalarında ana tedavi sonrasında kanserin tekrar ortaya çıkmasını azaltmaya yönelik gerçekleştirilen uygulamalara verilen isimdir. Bu uygulama, ana kanser tedavisinde yardımcı tedavi olarak uygulanmaktadır. Kısaca koruyucu bir tedavi uygulaması olarak görülebilir. Hastalarda tümörün boyutuna, genel özelliklerine ve yayılma durumuna göre hormon tedavisi ve radyoterapi gibi tedavilerle birlikte kanserin tekrar etme olasılığını en aza indirmeyi hedeflemektedir.

Koruyucu tedavi olarak da bilinen adjuvan tedavi, genelde meme kanseri sorunu olan hastalarda cerrahi işlem ve kemoterapi işleminin ardından uygulanmaktadır. Bu işlemde temel amaç ise geriye kalan meme dokusunda ve koltuk altı bölgesinde gözle görülmeyen tümör hücrelerinin ilerleyen dönemde sorun çıkarmadan yok edilmesidir.

Bu tedavi şekli radyoterapi ya da kemoterapi olarak uygulanabilir. Kanser tedavisi başarılı olsa da kanserin yenilenmesi olasılığına karşı koruyucu tedaviler her zaman uygulanmalıdır. Ana kanser tedavisinden sonra koruyucu bir tedavi uygulanıp uygulanmayacağına doktor tarafından karar verilir. Ayrıca tedavinin süresi ve uygulanacağı zaman dilimi de hastanın durumuna göre doktor tarafından belirlenmektedir.

Adjuvan Tedavi Türleri Nelerdir?

Adjuvan tedavisi birçok kanser türünde koruyucu olarak uygulanır. Bu tedaviler ana tedaviden sonra iyileşme sürecini tamamlamak ya da kanserin tekrar etmesini önlemek amacıyla kullanılmaktadır.

Adjuvan tedavi türleri şu şekildedir;

Adjuvan Radyoterapi

Radyoterapi, kanser tedavisinde kullanılan yöntemlerden biridir. Bu uygulamada bir cihaz yardımıyla radyoaktif ışınlar, dalgalar ya da parçacıklar halinde vücuda yollanır. Böylece vücutta kanserli hücrelerin iyileştirilmesi sağlanır.

Vücudun her bölgesinde görülen kanser tiplerinde radyoterapi kullanılabilir.  Bazı kanser türleri için de tek tedavi şeklidir. Kanser tedavisinden sonra kanserin tekrar etmemesi adına adjuvan radyoterapi de uygulanabilir. Kanser hastalıklarında ana tedaviden sonra hastanın durumuna göre koruyucu tedavi olarak uygulanabilir.

Adjuvan Kemoterapi

Kemoterapi, bir kanser hastalığında kanser tipine göre tedavi amaçlı ilaç verilmesi sürecidir. Bu süreçte ilaçlar oral yolla ya da damar yoluyla verilebilir. Tedavi sürecinde hastada bazı yan etkiler görülebileceği için ilaçlar da özel olarak seçilmeli ve ilaçlar vücuda kontrollü bir şekilde dağıtılmalıdır. Ana kanser tedavisinden sonra tümörlerin tekrar büyümesine engel olmak için adjuvan kemoterapi uygulanabilir.

Bu yöntem koruyucu kemoterapi olarak da nitelendirilebilir. Tedavinin ne kadar süreceği ve hangi ilaçların ne kadar süreyle verileceği doktor tarafından belirlenir. Koruyucu olarak uygulandığından tümör olma olasılığı bulunan hücreler kontrol altında tutulur.

Adjuvan Tedavi Hangi Durumlarda Uygulanır?

Adjuvan tedavi kanser hastalarında ana tedaviden sonra ya da tedavi sırasında yardımcı olarak uygulanır.

Adjuvan tedavi uygulanan durumlar şu şekilde sıralanabilir;

• Meme kanserinde erken evrede tümör tespit edildiyse cerrahi bir müdahaleyle hasta sağlığına kavuşabilir. Bu durumda ilerleyen dönemde hastalığın tekrarlanmasına karşı tümörün boyutu, karakteri ve koltuk altı lenf bezlerine yayılımına göre tedavi planlanır.
• Kanser hastalığı her ne kadar tedavi edilse de ilerleyen dönemlerde tekrarlama olasılığı vardır. İlerleyen 5 yıl içinde kanserin yenileme olasılığı %10 üzerindeyse koruyucu kemoterapi gibi uygulamalar tercih edilir.
• Bölgesel yenileme olasılığı yüksek olan hastalarda tümörün yerleşim yerinde yenileme olasılığı varsa adjuvan radyoterapi uygulanabilir.
• Akciğer, mide, kolon kanseri gibi kanser türlerinde ise cerrahi işlem sonrasında yenileme olasılığı yüksek olan kişilerde ana tedaviye yardımcı olması açısından adjuvan tedavisi uygulanabilir.

Görüldüğü gibi koruyucu tedavi kanser türlerinde adjuvan tedavinin uygulanma olasılığı tamamen hastanın durumuna göre belirlenir. Kanserin tekrarlanma olasılığına göre yapılan cerrahi değerlendirmeler sonucunda koruyucu tedavilerin uygulanıp uygulanmayacağı konusunda bir karara varılır.

Meme Kanserinde Adjuvan Tedaviye Karar Verme Süreci

Meme kanserinde cerrahi işlem ya da diğer tedaviler sonrasında tümörün kendini tekrarlama olasılığı vardır. Bu durumun önüne geçebilmek için koruyucu tedaviler uygulanabilir. Meme kanserinde adjuvan tedaviye karar verme süreci şu şekilde olur;

• Meme kanserinde öncelikle cerrahi tedavi gerçekleştirilir.
• Cerrahi müdahale sonrasında kanserin tekrar etme olasılığını görebilmek için hasta tıbbi onkoloğa yönlendirilir.
• Burada ameliyat sonrasında hasta genel bir değerlendirmeye alınır. Tümörün boyutu, tümörün temel özellikleri ve karakteri incelenir. Ayrıca tümörün koltuk altı lenf bezlerinde yayılma olasılığına bakılır.
• Yenileme olasılığının belirlenmesinde tümörün oluşum aşamasında hücrelerin akciğer, karaciğer ve kemik gibi meme ve koltuk altından uzak bölgelere gidip gitmediğine bakılır.
• Meme kanserinin evresi de dikkate alınarak hastalığın ilerleyen dönemde tekrar edip edilmeyeceğine bakılır.

Yapılan değerlendirmeden sonra koruyucu tedavi olup olmayacağına karar verilir. Hastanın durumuna göre koruyucu tedavi planı oluşturulur.

Adjuvan Kemoterapi Yan Etkileri

Adjuvan kemoterapi yan etkileri gerçekleştirilen tedaviye göre değişir. Bu yan etkiler, bazı hastalarda görülürken bazı hastalarda da ortaya çıkmayabilir. Genel olarak görülebilecek ve daha önceki deneyimlerde karşılaşılan yan etkiler şu şekildedir;

• Bulantı ve Kusma: Adjuvan kemoterapi uygulamalarında hastanın ilaçlara verdiği tepkiye göre bulantı ya da kusma gibi yan etkiler görülebilir. Bu yan etkiler doktorun takibi ve aldığı önlemler sayesinde ortadan kalkar. Bulantı ve kusma, geçici yan etkilerdir.
• Kan Değerlerinde Düşme: Koruyucu kemoterapide, hastalarda kan değerlerinde düşme şikayetleri görülebilir. Buna bağlı olarak halsizlik ya da baş dönmesi gibi şikayetler görülebilir.
• Enfeksiyon: Kemoterapi uygulaması beyaz küre hücrelerine zarar verir. Buna bağlı olarak da hastalar enfeksiyona açık hale gelir.  Vücudun hijyenine dikkat edilmeli ve bu süreçte daha dikkatli olunmalıdır. Enfeksiyon riski zamanla azalacaktır.
• Yumurtalık Fonksiyonlarının Bozulması: Adjuvan kemoterapideki olabilecek yan etkilerden biri de doğurgan olan kadınlarda yumurtalık fonksiyonlarını bozmasıdır. Bu yüzden anne olmayı planlayan hastalarda tedaviden önce gerekli önlemler alınmalıdır.
• Kanama: Tedavi sırasında bazı ilaçlar trombosit miktarının ciddi oranda düşmesine yol açabilir. Bu durum pıhtılaşmayı azalttığı için kanama riski de artacaktır.
• Kas ve Sinir Sistemi Sorunları: Kemoterapide kas ve sinir sisteminde de bazı sorunlar çıkabilir. Bu sorunlar arasında ellerde ve ayaklarda uyuşma, hissizlik, kızarma gibi şikayetler sayılabilir. 

Adjuvan Tedavi Başarı Oranı Nasıl Artırılır?

Adjuvan tedavi sürecinde temel amaç kanserin tekrar etmesinin engellenmesidir.  Bu uygulamada hastalar başarı oranını artırabilir ve kanserin tekrar etme riskini en aza indirebilir. Adjuvan tedavide başarı oranını artıracak bazı öneriler;

• Bol oksijen olan ortamlarda yaşanmaya başlanabilir.
• Günlük hayatta ve iş yaşamında stresten uzak durulmalıdır.
• Koruyucu içeren paketli gıdalar tüketilmemelidir.
• Dengeli ve sağlıklı bir beslenme düzeni oluşturulmalıdır. 
• Kırmızı et olabildiğinde az tüketilmelidir.
• Et pişirmede sağlıklı yöntemler kullanılmalıdır.
• Gün içinde en az 2-2.5 litre su tüketilmelidir.
• Özellikle yaz aylarında güneşe uzun süre maruz kalınmamalıdır.
• Günde yeterli oranda uyku uyunmalıdır. Konforlu uykunun yanında uyku düzeni de oluşturulmalıdır.