Adem Hastalığı (Akut Dissemine Ensefalomiyelit), merkezi sinir sisteminde ani gelişen inflamatuar bir hastalıktır. Genellikle viral enfeksiyonlar veya aşılardan sonra tetiklenen bu otoimmün reaksiyon, beyin ve omurilikte demiyelinizasyona yol açar. Çocuklarda yetişkinlere göre 8 kat daha sık görülür ve vakaların %80’i enfeksiyon sonrası 2-4 hafta içinde başlar.
Adem Hastalığının Temel Nedenleri
Hastalığın kesin nedeni bilinmemekle birlikte, bağışıklık sisteminin yanlışlıkla kendi sinir dokusuna saldırması sonucu ortaya çıkar. En yaygın tetikleyiciler arasında kızamık, suçiçeği, grip gibi viral enfeksiyonlar ile kuduz veya hepatit aşıları yer alır. Nadiren bakteriyel enfeksiyonlar veya ilaç reaksiyonları da sorumlu olabilir.
Belirtiler ve Klinik Seyir
Semptomlar aniden ortaya çıkar ve hızla şiddetlenir:
- Yüksek ateş ve şiddetli baş ağrısı
- Bilinç bulanıklığı ve davranış değişiklikleri
- Kol-bacaklarda güçsüzlük veya felç
- Görme kaybı ve çift görme
- Yutma güçlüğü ve konuşma bozuklukları
- Mesane kontrol kaybı
- Nöbet geçirme
Tanı Yöntemleri
- Manyetik Rezonans Görüntüleme (MRG): Beyin ve omurilikte dağınık demiyelinizasyon alanları gösterir. Lezyonlar genellikle beyaz cevherde yoğunlaşır.
- Beyin Omurilik Sıvısı Analizi (BOS): Lenfosit artışı ve protein yüksekliği saptanır.
- Elektroensefalografi (EEG): Anormal beyin dalgası paternleri kaydedilir.
- Kan Testleri: Enfeksiyöz ajanlar ve otoantikorlar araştırılır.
Tedavi Protokolleri
- Yüksek Doz Steroid Tedavisi:
- 3-5 gün boyunca intravenöz metilprednizolon uygulanır
- Sonrasında oral prednizolone geçilerek 4-6 haftada azaltılır
- İntravenöz İmmünoglobulin (IVIG):
- Steroide yanıt vermeyen vakalarda 2g/kg dozunda 3-5 gün uygulanır
- Plazma Değişimi:
- Şiddetli vakalarda 5-7 seans halinde uygulanır
- Rehabilitasyon:
- Fizik tedavi, konuşma terapisi ve mesane eğitimi
Prognoz ve İyileşme Süreci
Vakaların %70-80’i tamamen iyileşirken, %20’sinde kalıcı nörolojik sekeller (yürüme güçlüğü, görme sorunları) gelişir. Mortalite oranı %1-3 arasındadır. İyileşme 6 aya kadar sürebilir. Tekrarlayan ataklar görülürse Multipl Skleroz (MS) ayırıcı tanısı yapılmalıdır.
Risk Faktörleri ve Korunma
- 5-8 yaş arası çocuklar en riskli gruptur
- Otoimmün hastalık öyküsü olanlarda görülme sıklığı artar
- Tetikleyici enfeksiyonlara karşı aşılanma koruyucudur
- Son 6 ayda canlı viral aşı yapılmış kişilerde dikkatli izlem gerekir
Ayırıcı Tanıda Önemli Hastalıklar
- Multipl Skleroz (MS)
- Nöromiyelitis Optika (NMO)
- Beyin absesi
- Menenjit
- Lupus ensefalopati
Hasta Takip Kriterleri
- Tanı sonrası ilk yıl 3 ayda bir nörolojik muayene
- İlk 6 ay aylık MRG takibi
- BOS analizi ile inflamatuar belirteçlerin izlenmesi
- Nörokognitif testlerle bilişsel fonksiyonların değerlendirilmesi
