ACTH Testi

ACTH Testi Nedir?

Adrenokortikotropik hormonunun kısaltılmışı olan ACTH hormonu, vücutta bulunan kortizol hormonunu dengede tutmakla görevlidir. Kan şekeri ve tansiyonun yükselmesini ya da düşmesini önleyerek ideal ölçümlerde kalmasına yardımcı olan ACTH hormonu, böbrek üstü bezlerinin hormon salgılaması için gerekli uyarıyı yapar. Hipofiz bezinin salgıladığı ACTH hormonunda meydana gelen değişimler ciddi birçok hastalığa yol açabilir. Bu nedenle hormon değerleri ACTH testi yapılarak öğrenilir.

ACTH Hormonu ve Görevleri

Hipofiz bezinin salgıladığı ACTH hormonu, beyinde bulunan küçük bir salgı bezidir. Hipofiz bezinin salgıladığı hormonlar arasında böbrek üstü bezi, troid bezi, yumurtalık ve testislerin çalışmasını sağlayan endoktrin bezleri ve ACTH bezi hormonu yer alır. Zihinsel ve bedensel strese bağlı olarak yükselen ACTH hormonu 39 tane amino asitten oluşur.

Protein, karbonhidrat ve yağ dengesini sağlayarak metabolizmanın çalışmasına etki eder. Ergenlerde cinsel gelişimin sağlanmasına yardımcı olan ACTH hormonu, diğer hormonların düzenli çalışıp çalışmadığını denetler. Kişinin beden ve ruh sağlığını olumlu yönde etkileyen ACTH hormonu değerlerinizi ölçtürmek için hastanelerin endokrinoloji bölümü doktorlarına danışarak test yaptırılmaktadır.

ACTH Testinde Normal Kabul Edilen Değerler 

Çocuk, ergen, yetişkin, kadın ya da erkek olma gibi özellikler ACTH testi sonuçlarının farklı çıkmasına yol açar. Yaş ve kişinin sahip olduğu hastalıklar ila kan örneğinin hangi saatte alındığı da ACTH testi normal değerleri üzerinde etkilidir.

ACTH Normal Değerleri; (LABORATUVARLAR ARASI REFERANS DEĞER FARKLILIKLARI GÖRÜLEBİLMEKTEDİR)

• Kadınlarda 5-27 pg/ml
• Erkeklerde 7-50 pg/ml
• Ergenlerde 2-49 pg/ml
• Çocuklarda 7-28 pg/ml
• Sabah 06:00- 10:00 saatleri arasında kan örneğinin alındığı durumlarda 0,25-0,60 mg/dl
• Öğle saatlerinde kan örneğinin alındığı durumlarda 0,08-0,020 mg/dl
• Akşam saatlerinde kan örneğinin alındığı durumlarda 0,04-013 mg/dl
• Gece geç saatlerde kan örneğinin alındığı durumlarda 0,02-0,07 mg/dl kortizol değerleri normal kabul edilmektedir. 

ACTH Yüksekliği Belirtileri

• Yorgunluk 
• Mide ve sırtta ağrı
• Kusma
• Depresyon 
• Yüzde kızarıklık
• Sivilce artışı
• Kemik erimesi 
• Aşırı susama
• Kan şekeri yüksekliği
• Tansiyon yüksekliği
• Ciltte mor renkte çatlakların oluşması
• Yaraların geç iyileşmesi
• Çocuklarda büyüme geriliği

ACTH Değerlerinin Yüksek Olmasının Nedenleri

• Addison hastalığı (böbrek üstü bezleri tarafından yeterli miktarda kortizol üretilememesi)
• Tümörün endokrin bezinde oluşması
• Ektopik Cushing hastalığı (iç organlarda meydana gelen kanserli hücrelerin hormon seviyesini artırması)
• Cushing Hastalığı (tümör ya da kanserli hücre olmaması halinde de hormon değerlerinde artış olması)
• Endoktrin bezinin normalden fazla çalışması
• Konjenital adrenal hiperplazi (adrenal bezinin yetersiz miktarda kortizol ya da aldosteron üretmemesi ve androjen hormonunu fazla üretmesi durumu) 
• Nelson hastalığı (hipofiz bezinin hiperpigmantasyon ile birlikte görülmesi)
• Böbrek üstü bezlerindeki yetersizlik nedeniyle fonksiyonlarını yerine getirememesi

ACTH Düşüklüğü Belirtileri

• Kusma
• Bulantı 
• Yorgunluk
• Halsizlik
• Baş dönmesi
• İştah kaybı
• Kas zayıflığı
• Deri pigmentasyonunda artış
• Ruh halinde değişimler
• Düşük tansiyon
• Kan şekeri düşüklüğü
• Şeker hastalığı
• Kalsiyum ve potasyum değerlerinde artış
• Adet düzensizliği
• Baş ağrısı
• Çift görme

ACTH Değerlerinin Düşük Olmasının Nedenleri  

• Hipofiz bezinin az çalışması
• Bazı ilaçların yoğun kullanımı sonucu hormonların baskılanması
• Hipofiz bezinde yapılan cerrahi operasyonlar
• Hipofiz bezinde uygulanan radyoterapiler
• Hipofiz bezinde oluşan travmalar
• Hipofiz ve böbrek üstü bezlerinde oluşan kanserli hücreler
• Hipotalamus (hipofiz bezinin arka lobu) bölgesinde oluşan enfeksiyon ve yaralar
• İlaçların yan etkileri
• Sepsis (bağışıklık sisteminin yol açtığı doku ve organ hasarı, organ yetmezliği)
• Skonder adrenal tropikal yetmezlikler (hipofiz bezinin yetersiz hormon salgılaması)
• Adrenal karsinom (hormonlara bağlı görülen tümörler)
• Adenom (iyi huylu tümör)
• Hipopitütarizm (hipofiz bezinin acth hormonunu yetersiz üretmesi)

ACTH Testi Nasıl Yapılır?

• Test yaptıracak olan kişinin testten 24 saat öncesi karbonhidratlı besinler tüketmemesi ve spor yapmaması gereklidir. 
• Günün farklı saatlerinde alınan kan örneğinden farklı sonuçlar çıkar. Sabah saatlerinde yüksek olan acth hormonu değerleri akşama doğru azalmaktadır.
• 20 mg’dan fazla biotin alan kişilerin testten 24 saat önce ilaç kullanmadan beklemesi gereklidir. 
• Kol damarından 1 ya da 2 tane önceden soğutulmuş tüplere kan örneği alınır. 
• Kortizol ölçümü yapılır.
• Adrenal bezlerin uyarılması amacıyla acth hormonu içeren ilaç damar yolu ile vücuda verilir. 
• Hasta bir saat bekletildikten sonra yeniden kan örneği alınır.
• Kan örneği önceden soğutulmuş EDTA’lı 1 ya da 2 tüp içine alınır.
• Eğer hemen analiz yapılacak ise soğutmalı santrifüj kullanılarak 20 derecelik oda sıcaklığında kan plazmalara ayrılır.
• Eğer kan örneği bekletilecek ise -20 derecelik soğuk dolaplarda dondurulması gereklidir. 
• ACTH hormonu verilmeden önceki ve sonraki değerler karşılaştırılır.
• Kişiye adrenal kortizol yetmezliği teşhisi koyulması için ACTH hormonu verildikten sonraki test değerleri 20 mg/dl altında olması gereklidir. 
• İlk test sonuçlarında kortizol değeri düşük ancak 2. testte fazla ise kişide hipofiz yetmezliği tanısı konur. 
• ACTH test değerleri sonucuna göre kesin tanı konulmadan önce doğru tedavi yönteminin belirlenebilmesi amacıyla doktor hastadan idrarda 17 ketosteroid ve serbest kortizol testlerini isteyebilir. 

ACTH Hormonlarını Dengede Tutmanın Doğal Yolları 

Kişinin yaşamını olumsuz yönde etkileyen ACTH hormonundaki anormal değerleri ideal seviyede tutmak oldukça önemlidir. Beslenme alışkanlıklarınızı değiştirerek ACTH hormonunu ilaç kullanmadan normal değerlerde uzun süre tutabilmek mümkündür.

• Balık yağı tüketilmelidir.
• Günde 2 fincan yeşil çay içilebilir.
• Düzenli olarak ginseng kullanılabilir.
• Takviye C vitamini alınabilir.
• Anti-inflamatuvar beslenme alışkanlığı edinilmelidir. Bunun için işlenmiş gıdalar yerine taze lifli besinler tüketilmelidir.
• Şeker kullanılmamalıdır.
• Trans yağlar yerine doğal yağlar tercih edilmelidir.
• Kafein, alkol ve sigara tüketilmemelidir.