Akut koroner sendrom (AKS), kalp kasına giden kan akımının aniden azalmasıyla ortaya çıkan hayatı tehdit eden bir durumdur. Kalp krizini (miyokard enfarktüsü) ve kararsız anjinayı kapsayan bu tablo, dünya çapında en yaygın ölüm nedenleri arasındadır. Erken tanı ve acil müdahale kalıcı hasarı önlemede kritik rol oynar.
Akut Koroner Sendromun Tipleri
AKS üç ana kategoride sınıflandırılır: Kararsız anjina, ST yükselmesiz miyokard enfarktüsü (NSTEMI) ve ST yükselmeli miyokard enfarktüsü (STEMI). Kararsız anjina, istirahatte bile ortaya çıkan göğüs ağrısıyla karakterizedir ancak kalp kasında kalıcı hasar oluşturmaz. NSTEMI ve STEMI ise kalp kası hücre ölümüne yol açar. STEMI, EKG’de ST segment yükselmesiyle tanınır ve acil reperfüzyon tedavisi gerektirir.
Belirtiler ve Acil Durum İşaretleri
- Göğüs Ağrısı: Sıkıştırıcı, baskı tarzında, genellikle göğüs ortasında başlayıp sol kola, çeneye veya sırta yayılan ağrı
- Nefes Darlığı: Ağrıya eşlik eden veya tek başına görülen solunum güçlüğü
- Otonomik Bulgular: Soğuk terleme, bulantı, kusma, baş dönmesi
- Atipik Belirtiler: Diyabetli hastalarda veya kadınlarda sadece halsizlik veya hazımsızlık hissi
Risk Faktörleri
- Değiştirilemez Faktörler: Erkek cinsiyet, ileri yaş (erkeklerde >45, kadınlarda >55), ailede erken kalp hastalığı öyküsü
- Değiştirilebilir Faktörler: Sigara, diyabet, hipertansiyon, LDL kolesterol yüksekliği, obezite, fiziksel hareketsizlik
Teşhis Yöntemleri
- EKG: İlk 10 dakikada çekilmesi gereken hayati tanı aracı. ST segment değişiklikleri ve T dalga inversiyonu
- Kardiyak Biyobelirteçler: Troponin I/T testleri (yükselmesi miyokard hasarını gösterir)
- Ekokardiyografi: Duvar hareket bozukluklarının değerlendirilmesi
- Koroner Anjiyografi: Tıkanıklığın yerinin ve şiddetinin belirlenmesi için altın standart
Acil Tedavi Protokolleri
- Oksijen Tedavisi: Satürasyon <%90 ise 2-4 L/dk nazal oksijen
- İlaç Tedavisi:
- Aspirin (162-325 mg çiğnetme)
- Nitrogliserin (sublingual, kontrendikasyon yoksa)
- Morfin (şiddetli ağrıda)
- Dual antiplatelet tedavi (Tikagrelor/Clopidogrel)
- Reperfüzyon Tedavisi:
- STEMI: İlk 90 dakikada primer perkütan koroner girişim (PPCI)
- PPCI Ulaşılabilir Değilse: İlk 30 dakikada trombolitik tedavi (Alteplaz)
Uzun Dönem Tedavi ve Yaşam Tarzı Değişiklikleri
- Farmakolojik Tedavi:
- Beta blokerler (Metoprolol)
- ACE inhibitörleri (Ramipril)
- Yüksek doz statinler (Atorvastatin 80 mg)
- Antikoagülanlar (DAPT sonrası)
- Yaşam Tarzı Müdahaleleri:
- Sigaranın bırakılması (nikotin replasman tedavisi)
- Akdeniz diyeti (zeytinyağı, balık, sebze ağırlıklı)
- Haftada 150 dakika orta tempolu egzersiz
- Stres yönetimi (kognitif davranışçı terapi)
Komplikasyonlar ve Takip
- Erken Dönem Riskleri: Aritmiler, kardiyojenik şok, kalp ruptürü
- Geç Dönem Sorunları: Kalp yetmezliği, ventriküler anevrizma
- Takip Protokolü: İlk ay haftalık kardiyoloji kontrolü, 3 ayda bir ekokardiyografi
Önleme Stratejileri
Birincil korunma için 40 yaş üstü bireylerde:
- Yıllık kardiyak risk skorlama (SCORE2)
- LDL kolesterol <55 mg/dL (yüksek risk grubunda)
- Kan basıncı hedefi <130/80 mmHg
- Diyabetiklerde HbA1c <%7.0
Akut koroner sendromda ilk saatler hayat kurtarıcıdır. Göğüs ağrısı başladığında zaman kaybetmeden 112 aranmalı ve kesinlikle kendi araçlarıyla hastaneye gidilmemelidir.
