Hepatorenal sendrom (HRS), ileri evre karaciğer yetmezliği veya siroz hastalarında gelişen hayatı tehdit eden bir böbrek fonksiyon bozukluğudur. Karaciğer hastalığı kötüleştikçe böbreklerde kan akımı azalır ve filtrasyon yeteneği bozulur. Bu durum hızla ilerleyebilir ve acil tıbbi müdahale gerektirir.
Hepatorenal Sendromun Nedenleri
HRS’nin temel nedeni, siroz veya akut karaciğer yetmezliğine bağlı gelişen dolaşım bozukluklarıdır. Karaciğerdeki hasar, damarları genişleten maddelerin (nitrik oksit gibi) aşırı üretimine yol açar. Bu durum sistemik kan basıncını düşürür ve böbreklere giden kan akımını azaltır. Diğer tetikleyiciler arasında enfeksiyonlar, aşırı diüretik kullanımı veya karaciğer nakli sonrası komplikasyonlar yer alır.
Belirtiler ve Klinik Tablo
- İdrar çıkışında belirgin azalma
- Bacaklarda ve karında şişlik (ödem ve asit)
- Yorgunluk, halsizlik
- Bulantı ve kusma
- Zihinsel bulanıklık (hepatik ensefalopati belirtisi)
- Kan basıncında düşüş
Tanı Kriterleri ve Testler
HRS tanısı için uluslararası kabul görmüş kriterler şunları içerir:
- Siroz veya akut karaciğer yetmezliği varlığı
- Serum kreatinin düzeyinde 48 saat içinde >%50 artış veya 1.5 mg/dL üzeri değer
- Diüretik kesilmesine ve albumin infüzyonuna rağmen böbrek fonksiyonlarında düzelme olmaması
- Proteinüri ve şok bulunmaması
Tanıda ultrason, böbrek fonksiyon testleri ve idrar analizi kullanılır.
Hepatorenal Sendrom Tipleri
- Tip 1 HRS: Hızlı ilerleyen form. 2 hafta içinde kreatinin 2.5 mg/dL üzerine çıkar. Medyan sağkalım 1-2 haftadır.
- Tip 2 HRS: Yavaş progresyon gösterir. Asit ve ödemle birlikte görülür. Medyan sağkalım 4-6 aydır.
Tedavi Yaklaşımları
- Vazokonstriktör Tedavi: Terlipressin veya noradrenalin ile böbrek kan akımı düzeltilir. Albumin infüzyonu ile kombine edilir.
- Transjugüler İntrahepatik Portosistemik Şant (TIPS): Portal basıncı düşürerek böbrek perfüzyonunu artırır.
- Diyaliz: Organ nakline köprü oluşturmak için kısa süreli kullanılır.
- Karaciğer Nakli: Tek küratif tedavidir. Nakil sonrası böbrek fonksiyonları genellikle düzelir.
Prognoz ve Hayatta Kalım
Tedavi edilmeyen Tip 1 HRS’de mortalite oranı %95’in üzerindedir. Terlipressin+albumin tedavisiyle 3 aylık sağkalım %40-60’a çıkar. Karaciğer nakli yapılan hastalarda 5 yıllık sağkalım %60-70 arasındadır.
Önleme Stratejileri
- Sirozlu hastalarda enfeksiyonların erken tedavisi
- Diüretik dozlarının dikkatli ayarlanması
- Gastrointestinal kanamalarda hızlı müdahale
- Albumin profilaksisi (spontan bakteriyel peritonit gibi durumlarda)
Risk Faktörleri
- Child-Pugh C evresi karaciğer hastalığı
- Dirençli asit varlığı
- Hepatik ensefalopati öyküsü
- Düşük sodyum seviyeleri (<130 mEq/L)
- Sistemik enflamatuar yanıt sendromu
Hepatorenal sendrom acil yaklaşım gerektiren bir durumdur. Erken tanı ve yoğun bakım desteği, karaciğer nakline kadar hastayı stabilize etmek için hayati önem taşır.
