Difteri, Corynebacterium diphtheriae bakterisinin neden olduğu ciddi solunum yolu enfeksiyonudur. Boğazda gri-beyaz zar oluşumu, nefes darlığı ve kalp yetmezliğine kadar ilerleyebilen bu hastalık, aşılama programları sayesinde Türkiye’de nadir görülmektedir. Difteri aşısı, çocukluk dönemi bağışıklama takviminin temel taşlarından biridir.
Difteri Aşısı Nasıl Etki Eder?
Aşı, bakteri toksinini etkisiz hale getiren toksoid formunda üretilir. Vücuda enjekte edildiğinde bağışıklık sistemi, toksine karşı antikor üretmeyi öğrenir. Gerçek bakteri ile karşılaşıldığında, hazır antikorlar hastalık oluşumunu engeller. Tek başına uygulanmaz; genellikle tetanoz ve boğmaca aşılarıyla kombine halde (DaBT-İPA-Hib) verilir.
Aşılama Takvimi
- Bebeklik Dönemi: 2, 4 ve 6. aylarda beşli karma aşı (Difteri-Boğmaca-Tetanoz-Çocuk Felci-Hib) şeklinde uygulanır.
- Rapel Dozlar: 18. ayda ve ilköğretim 1. sınıfta (4-6 yaş) pekiştirme dozu yapılır.
- Yetişkinlerde: Her 10 yılda bir tetanoz-difteri (Td) aşısı tekrarlanmalıdır.
Aşının Koruyuculuğu
Tam aşılanan bireylerde koruyuculuk oranı %95’tir. Aşı, hastalığın bulaşmasını ve ciddi komplikasyonları önlemede oldukça etkilidir. Toplumda bağışıklık oranı %85’in üzerine çıktığında salgın riski belirgin şekilde azalır.
Yan Etkiler ve Dikkat Edilmesi Gerekenler
- Sık Görülenler: Enjeksiyon bölgesinde kızarıklık (%30), hafif ateş (%15), huzursuzluk
- Nadir Yan Etkiler: 40°C’yi aşan ateş, 3 saatten uzun süren ağlama nöbetleri
- Kontrendikasyonlar: Önceki dozda anafilaktik şok, nörolojik reaksiyon öyküsü
- Özel Durumlar: Prematüre bebeklerde kronolojik yaşa göre aşılama yapılır
Gebelik ve Emzirme Döneminde Aşılama
Hamilelerin her gebelikte bir doz Td (tetanoz-difteri) aşısı olması önerilir. Özellikle 27-36. haftalar arasında uygulanan aşı, hem anneyi hem de yenidoğanı 6 ay boyunca korur. Emzirme döneminde aşı yaptırmak güvenlidir.
Seyahat Edenler İçin Önemi
Difterinin endemik olduğu bölgelere (Hindistan, Yemen, Endonezya) seyahat edecekler:
- Son 10 yılda aşılanmadıysa Td rapel dozu almalı
- Çocuklarda eksik dozlar tamamlanmalı
- Sağlık çalışanları ek doz gerektirebilir
Türkiye’deki Durum ve Aşı Erişimi
Ülkemizde difteri aşısı, Sağlık Bakanlığı’nın ücretsiz uyguladığı ulusal aşı programı kapsamındadır. Aile sağlığı merkezlerinde rutin olarak uygulanır. Eksik dozu olanlar her yaşta aşılarını tamamlayabilir.
Aşının Tarihçesi ve Küresel Etkisi
1920’lerde geliştirilen difteri aşısı, dünyada çocuk ölümlerinde %90 azalma sağladı. DSÖ verilerine göre, 1980’de 100.000 olan vaka sayısı 2020’de 10.000’in altına düştü. Türkiye’de son yerli vaka 2011 yılında rapor edilmiştir.
Aşı Reddi ve Toplumsal Risk
Aşılama oranları %90’ın altına düştüğünde salgın riski artar. 1990’larda Rusya’da aşı reddi nedeniyle 5.000 vaka ve 170 ölüm görülmüştür. Uzmanlar, toplumsal bağışıklık için aşılamanın sürdürülmesinin hayati olduğunu vurgulamaktadır.
