Tularemi, Francisella tularensis bakterisinin neden olduğu, hayvanlardan insanlara bulaşan zoonotik bir hastalıktır. Özellikle kırsal bölgelerde ve avcılıkla uğraşan kişilerde görülen bu enfeksiyon, erken teşhis edilmediğinde ciddi komplikasyonlara yol açabilir. Bu yazıda, tulareminin belirtileri, bulaşma yolları, teşhis süreci, tedavi seçenekleri ve korunma yöntemlerini detaylı bir şekilde ele alacağız.

Tularemi Nedir?
Tularemi, gram-negatif bir bakteri olan Francisella tularensis’in neden olduğu akut bir enfeksiyondur. Hastalık, enfekte hayvanlarla temas, kenelerin ısırması veya kontamine su ve gıdaların tüketilmesiyle bulaşır. Türkiye’de özellikle Karadeniz ve İç Anadolu bölgelerinde endemik olarak görülür. Bakteri, yüksek bulaşıcılığı nedeniyle biyolojik silah olarak da sınıflandırılır.

Tularemi Belirtileri
Hastalığın belirtileri, bakterinin vücuda giriş yoluna ve enfeksiyonun tipine göre değişiklik gösterir. En yaygın semptomlar şunlardır:

• Ani başlayan yüksek ateş (38-40°C)
• Titreme ve gece terlemeleri
• Lenf bezlerinde şişlik (özellikle kasık, koltuk altı veya boyun)
• Deride ülserleşen yaralar (bakterinin ciltten girişinde)
• Boğaz ağrısı, öksürük ve solunum güçlüğü (akciğer tutulumunda)
• Karın ağrısı, bulantı ve ishal (sindirim sistemi enfeksiyonunda)

Tularemi Nasıl Bulaşır?
Tularemi, temel olarak dört farklı yolla insanlara bulaşabilir:

1. Deri Teması: Enfekte hayvanların dokusuyla temas (tavşan, fare vb.) veya kene ısırığı.
2. Solunum Yolu: Bakteri içeren tozların solunması (tarım çalışanlarında yaygın).
3. Sindirim Yolu: Kontamine su veya az pişmiş et tüketimi.
4. Göz Mukozası: Enfekte ellerin göze teması.

Teşhis Süreci
Tularemi tanısı, klinik bulgular ve laboratuvar testleriyle konulur. Ateş ve lenfadenopati şikayeti olan hastalarda şu yöntemler kullanılır:

• Serolojik Testler: ELISA ile IgM ve IgG antikorlarının tespiti (en sık kullanılan yöntem).
• Polimeraz Zincir Reaksiyonu (PCR): Bakteriyel DNA’nın kan veya doku örneklerinde gösterilmesi.
• Kültür: Francisella tularensis’in özel besiyerlerinde üretilmesi (ancak laboratuvar güvenliği gerektirir).

Tedavi Yöntemleri
Tularemi tedavisinde antibiyotikler temel seçenektir. Erken başlanan tedavi komplikasyon riskini belirgin ölçüde azaltır:

• Streptomisin: Altın standart tedavi, 10 gün boyunca kas içi uygulanır.
• Doksisiklin veya Siprofloksasin: Streptomisin alamayan hastalarda alternatif olarak kullanılır.
• Destek Tedavisi: Ateş düşürücüler, sıvı replasmanı ve lenf bezi apselerinin drenajı.

Tularemiden Korunma Yolları

• Kenelere Karşı Önlemler: Açık alanlarda böcek kovucu kullanmak, uzun kollu giysiler giymek.
• Hayvan Temasında Dikkat: Ölü hayvanlara çıplak elle dokunmamak, eldiven kullanmak.
• Su ve Gıda Güvenliği: Şüpheli suları kaynatarak içmek, etleri iyice pişirmek.
• Mesleki Risk Grupları: Veterinerler, avcılar ve çiftçilerin düzenli sağlık kontrolleri.

Tularemi ve Komplikasyonları
Tedavi edilmeyen vakalarda bakteriyemi, menenjit veya akciğer apsesi gibi ciddi komplikasyonlar gelişebilir. Özellikle akciğer tutulumu olan hastalarda solunum yetmezliği riski yüksektir. Bağışıklığı baskılanmış bireylerde ölüm oranı %30’a kadar çıkabilir.

Tularemi Aşısı Var Mı?
Canlı atenüe aşı (Live Vaccine Strain – LVS), yüksek risk grupları için mevcuttur. Ancak rutin kullanımı önerilmez. Aşı, laboratuvar çalışanları veya biyolojik silah tehdidine maruz kalma ihtimali olan askeri personel gibi gruplara uygulanır.

Türkiye’de Tularemi Epidemiyolojisi
Türkiye’de tularemi vakaları, son 20 yılda artış göstermiştir. Özellikle kene popülasyonunun yoğun olduğu bölgelerde ve su kaynaklı salgınlar dikkat çeker. Sağlık Bakanlığı, vakaların bildirimini zorunlu hastalıklar listesine almıştır.