Tomografi (BT veya CT), vücudun iç yapılarını detaylı bir şekilde görüntülemek için X-ışınları ve bilgisayar teknolojisini birleştiren bir tanı yöntemidir. Klasik röntgenden farklı olarak, organları ve dokuları kesitsel olarak görüntüleyerek doktorlara üç boyutlu analiz imkanı sunar. Bu makalede, tomografinin nasıl çalıştığını, türlerini, hangi durumlarda kullanıldığını ve dikkat edilmesi gerekenleri açıklıyoruz.

Tomografi Nasıl Çalışır?
Tomografi cihazı, X-ışınlarını vücudun etrafında dönen bir halka üzerinden gönderir. Bu ışınlar dokulardan geçerken farklı yoğunluklarda emilir ve dedektörler tarafından kaydedilir. Toplanan veriler bilgisayar yazılımlarıyla işlenerek kesit görüntüler oluşturulur. Örneğin, kemikler yüksek yoğunluklu olduğu için beyaz, yumuşak dokular gri tonlarda görünür.

Tomografi Çeşitleri

• Standart Bilgisayarlı Tomografi (BT): Genel taramalar için kullanılır. Karın, göğüs veya beyin görüntülemede sık tercih edilir.
• Yüksek Çözünürlüklü BT (HRCT): Akciğerlerdeki ince yapıları (örn. interstisyel hastalıklar) detaylı gösterir.
• Spiral BT: Sürekli dönen bir sistemle hızlı görüntüleme sağlar. Acil durumlarda iç kanama tespitinde kullanılır.
• Perfüzyon BT: Beyin veya karaciğer gibi organlardaki kan akışını değerlendirmek için kontrast maddeyle uygulanır.
• PET-BT: Kanser evrelemesinde metabolik aktiviteyi görselleştirmek için radyoaktif glukoz kullanır.

Hangi Durumlarda Tomografi Çekilir?
Tomografi, acil tanı gerektiren durumlardan kronik hastalıkların takibine kadar geniş bir kullanım alanına sahiptir:

• Travma sonrası iç organ yaralanmaları veya kırıkların tespiti
• Akciğer embolisi, apandisit, divertikülit gibi acil patolojiler
• Kanser şüphesinde tümör boyutu ve metastaz değerlendirmesi
• Damar tıkanıklıkları (örn. koroner anjiyografi)
• Kronik baş ağrısı veya nörolojik semptomlarda beyin görüntüleme

Tomografi Öncesi Hazırlık Süreci

• Aç Kalma: Karın veya pelvik BT’de sindirim sisteminin net görülmesi için 4-6 saat aç kalınması gerekebilir.
• Kontrast Madde Kullanımı: Damar yoluyla verilen kontrast madde, organların daha belirgin görünmesini sağlar. Böbrek hastalarında dikkatli kullanılmalıdır.
• Metal Eşyalar: Takı, kemer veya iç çamaşırındaki metal parçalar görüntü kalitesini bozabilir.

Tomografinin Riskleri ve Sınırlılıkları

• Radyasyon Maruziyeti: Tek bir BT çekimi, 100-200 göğüs röntgenine eşdeğer radyasyon içerir. Hamilelerde mümkünse MRI tercih edilir.
• Alerjik Reaksiyonlar: Kontrast maddeye bağlı kaşıntı, bulantı veya nadiren anafilaksi görülebilir.
• Yanlış Pozitif Sonuçlar: Bazen benign lezyonlar kanser sanılarak gereksiz endişeye yol açabilir.

Tomografi ile MRI Arasındaki Farklar

• Teknoloji: BT X-ışını, MRI manyetik alan kullanır.
• Görüntüleme Süresi: BT saniyeler sürerken MRI 15-60 dakika alır.
• Kullanım Alanı: BT kemik ve acil durumlarda, MRI yumuşak doku ve sinir sistemi görüntülemede üstündür.

Tomografi Sonuçları Nasıl Değerlendirilir?
Görüntüler radyoloji uzmanı tarafından incelenir. Raporlama sürecinde şüpheli bulgular varsa ek tetkikler (biyopsi, PET-CT) istenebilir. Örneğin, akciğerde nodül tespit edilirse boyut ve kenar düzensizliği kanser şüphesini artırır.

Tomografi Fiyatları ve SGK Kapsamı
SGK, acil durumlarda ve doktor raporu olan vakalarda tomografiyi karşılar. Özel merkezlerde fiyatlar çekim bölgesine göre 800 TL ile 3000 TL arasında değişir. Kontrastlı çekimler daha maliyetlidir.

Tomografide Teknolojik Gelişmeler

• Düşük Doz BT: Akciğer kanseri taramalarında radyasyon maruziyetini %50 azaltır.
• Yapay Zeka Destekli Analiz: Tümör boyutu ve metastaz riskini otomatik ölçen yazılımlar tanıyı hızlandırır.
• Portatif BT Cihazları: Acil servislerde hızlı triaj imkanı sağlar.