Zona zoster, suçiçeği virüsünün (varisella zoster) yeniden aktifleşmesiyle ortaya çıkan ağrılı bir deri hastalığıdır. Genellikle tek taraflı döküntüler ve şiddetli ağrıyla karakterizedir. Bağışıklık sistemi zayıflamış kişilerde ve 50 yaş üstü bireylerde daha sık görülür.
Zona Zoster Nedir?
Suçiçeği geçiren kişilerde virüs sinir köklerinde uyku halinde kalır. Stres, yaşlanma veya bağışıklık baskılanması durumunda virüs yeniden aktive olarak zona zoster hastalığına yol açar. En belirgin özelliği, vücudun bir yarısında kuşak şeklinde yayılan içi sıvı dolu kabarcıklardır.
Belirtiler ve Seyir
Hastalık genellikle şu aşamalarla ilerler:
- Prodromal Dönem: Döküntülerden 2-3 gün önce yanma, karıncalanma ve batma hissi.
- Aktif Evre: Kızarık zemin üzerinde gruplaşan sulu kabarcıklar.
- İyileşme: Kabarcıkların kabuk bağlayarak 2-4 haftada iyileşmesi.
En sık göğüs, sırt ve yüz bölgesini etkiler. Göz tutulumu görme kaybına neden olabilir.
Teşhis Yöntemleri
Tanı çoğunlukla klinik bulgulara dayanır. Tipik döküntüler ve tek taraflı dağılım teşhis için yeterlidir. Şüpheli durumlarda:
- Döküntüden sıvı örneği alınarak PCR testi
- Kan testleriyle antikor seviyelerinin ölçülmesi
Tedavi Protokolleri
- Antiviral İlaçlar: Asiklovir, valasiklovir gibi ilaçlar ilk 72 saatte başlanırsa etkilidir.
- Ağrı Yönetimi: Gabapentin, trisiklik antidepresanlar veya topikal lidokain kremler.
- Komplikasyonlar: Göz tutulumunda acil göz hastalıkları konsültasyonu.
Postherpetik Nevralji
Hastaların %10-20’sinde döküntüler iyileştikten sonra aylarca süren şiddetli ağrı gelişir. Risk faktörleri:
- 60 yaş üzeri olmak
- Şeker hastalığı
- Başlangıçtaki şiddetli ağrı
Korunma Stratejileri
- Aşılama: 50 yaş üstü bireylere önerilen rekombinant zona aşısı %97 koruma sağlar.
- Bağışıklık Güçlendirme: Düzenli uyku, stres yönetimi ve dengeli beslenme.
- Bulaşma Önleme: Kabarcıklar kuruyana kadar temasın önlenmesi.
Risk Grupları
- Kanser hastaları
- Organ nakli geçirenler
- HIV pozitif bireyler
- Uzun süreli kortizon kullananlar
Ne Zaman Acil Doktora Başvurulmalı?
- Yüzde veya göz çevresinde döküntü
- 39°C’yi aşan ateş
- Bilinç bulanıklığı
- Denge kaybı veya işitme problemleri
Beslenmenin Rolü
Lizin açısından zengin gıdalar (balık, tavuk, süt ürünleri) virüs replikasyonunu yavaşlatır. C vitamini ve çinko takviyeleri bağışıklığı destekler. Alkol ve işlenmiş gıdalardan kaçınılmalıdır.
Fiziksel Terapi Seçenekleri
Postherpetik nevraljide transkutanöz elektrik sinir stimülasyonu (TENS) ve akupunktur ağrı kontrolünde etkilidir. Fizik tedavi egzersizleri sinir hasarını önlemeye yardımcı olur.
