Uyuz kaşıntısı, Sarcoptes scabiei adlı akarın neden olduğu bulaşıcı bir cilt hastalığıdır. Yoğun kaşıntı ve karakteristik döküntülerle kendini gösteren bu rahatsızlık, fiziksel temasla hızla yayılır. İşte uyuzun tüm yönleri:
Uyuz Nedir?
İnsan gözüyle görülemeyen mikroskobik akarların (0.3-0.4 mm) deri altına yerleşmesiyle oluşur. Dişi akarlar ciltte tüneller açarak yumurtalarını bırakır, bu da şiddetli kaşıntı ve alerjik reaksiyonlara yol açar.
Nasıl Bulaşır?
- Direkt Temas: 15+ dakika el ele tutuşma, cinsel temas veya aynı yatakta uyuma
- Dolaylı Bulaş: Ortak giysi, havlu veya yatak takımı kullanımı
- Risk Grupları: Bakım evleri, yurtlar, askeri kışlalar gibi kalabalık ortamlarda hızla yayılır
Belirtiler ve Tanı Kriterleri
- Gece Artan Kaşıntı: Özellikle sıcak ortamda şiddetlenen dayanılmaz kaşıntı
- Tünel İzleri: El parmak araları, bileklerde gri-beyaz çizgisel kabarıklıklar
- Döküntüler: Kırmızı papüller; karın, kalça, kasık bölgesinde yoğunlaşır
- Lezyonlar: Bebeklerde avuç içi, ayak tabanı ve yüzde sulantılı yaralar
Teşhis Yöntemleri
- Dermatoskopi: Tünellerin %90 doğrulukla görüntülenmesi
- Mürekkep Testi: Şüpheli alana mürekkep sürülüp silinmesi (tüneller mürekkeple dolar)
- Deri Kazıntısı: Mikroskopta akar, yumurta veya dışkı parçacıklarının saptanması
Etkili Tedavi Protokolleri
1. Topikal Tedaviler:
- %5 Permethrin Krem: Boyundan aşağı tüm vücuda 8-14 saat uygulama, 7 gün sonra tekrar
- Kükürtlü Merhem: Hamilelerde ve 2 aylıktan küçük bebeklerde güvenle kullanılabilir
2. Oral Tedaviler:
- İvermektin: 15mg tek doz (vücut ağırlığına göre), 7 gün sonra tekrar
- Antihistaminikler: Fexofenadin veya loratadin ile kaşıntı kontrolü
3. Çevresel Dezenfeksiyon:
- Çarşaf ve giysilerin 60°C’de yıkanması
- Yıkanamayan eşyaların 3 gün plastik poşette izole edilmesi
- Zemin ve mobilyaların elektrik süpürgesiyle temizlenmesi
Komplikasyonlar ve Acil Durumlar
- İmpetigo: Kaşınan bölgelerde bakteriyel enfeksiyon
- Nodüler Uyuz: Kasık ve koltuk altında 5-10 mm sert kırmızı nodüller
- Norveç Uyuzu: Bağışıklığı baskılanmışlarda 2 milyona varan akar yükü
Korunma Stratejileri
- Tüm aile bireylerinin eş zamanlı tedavisi
- Cinsel partnerlerin mutlaka tedavi edilmesi
- Toplu yaşam alanlarında çarşaf ve havluların kişiselleştirilmesi
Yanlış Bilinenler
- "Temiz insanda uyuz olmaz" düşüncesi yanlıştır
- Hayvanlardan insana uyuz bulaşmaz (farklı akar türleri)
- Kaşıntı tedaviden sonra 4 hafta sürebilir (alerjik reaksiyon devamı)
Ne Zaman Doktora Gitmeli?
- Kaşıntı uykudan uyandırıyorsa
- Deride iltihaplı kabarcıklar oluştuysa
- Bebeklerde beslenme reddi varsa
Tedaviye rağmen 6 haftada iyileşmeyen vakalarda dirençli uyuz şüphesiyle deri biyopsisi gerekebilir. Doğru tedavi ve hijyen kurallarına uyumla tam iyileşme sağlanır.
