Tip 2 diyabet, vücudun insülini düzgün kullanamaması sonucu kan şekerinin yükselmesiyle karakterize kronik bir metabolizma hastalığıdır. Dünya Sağlık Örgütü verilerine göre, dünya genelinde 400 milyondan fazla insanı etkileyen bu hastalık, yaşam tarzı değişiklikleri ve doğru tedaviyle kontrol altına alınabilir.
Tip 2 Diyabetin Belirtileri
Hastalık sinsi başlangıçlı olduğundan erken evrelerde belirtiler hafiftir. İşte en yaygın semptomlar:
- Ağız kuruluğu ve susuzluk hissi
- Sık idrara çıkma (özellikle geceleri)
- Yorgunluk ve enerji düşüklüğü
- Bulanık görme
- Yaraların yavaş iyileşmesi
- Ellerde veya ayaklarda uyuşma
- Açıklanamayan kilo kaybı
Risk Faktörleri ve Nedenleri
Tip 2 diyabet gelişiminde genetik yatkınlık ve çevresel faktörler etkileşim halindedir. Obezite, hareketsiz yaşam tarzı ve yüksek kalorili beslenme en önemli risk faktörleridir. Ailede diyabet öyküsü, 45 yaş üstü olmak, polikistik over sendromu ve gebelik diyabeti geçmişi de riski artırır. İnsülin direnci geliştiğinde pankreas yeterli insülin üretemez veya vücut insülini etkili kullanamaz.
Teşhis Yöntemleri
Tanı için üç temel test kullanılır:
- Açlık Kan Şekeri: 8 saat açlık sonrası ≥126 mg/dL
- Oral Glukoz Tolerans Testi (OGTT): 75 gr glukoz sonrası 2. saat ≥200 mg/dL
- HbA1c Testi: %6.5 veya üzeri
- Rastgele kan şekeri ≥200 mg/dL (diyabet semptomları varlığında)
Tedavi Yaklaşımları
Tedavi kişiselleştirilir ve aşamalı olarak ilerler:
- Yaşam Tarzı Değişiklikleri: Kilo kaybı (vücut ağırlığının %5-10’u), haftada 150 dakika orta tempolu egzersiz
- Beslenme Planı: Kompleks karbonhidratlar, lifli gıdalar, sağlıklı yağlar ve düşük glisemik indeksli besinler
- Oral İlaçlar: Metformin (ilk basamak), SGLT2 inhibitörleri, DPP-4 inhibitörleri
- İnsülin Tedavisi: Hastalık ilerlediğinde bazal veya bolus insülin rejimleri
- Yeni Nesil Tedaviler: GLP-1 reseptör agonistleri (hem şeker kontrolü hem kilo kaybı sağlar)
Komplikasyonlar ve Önleme
Kontrolsüz diyabet ciddi sağlık sorunlarına yol açar. Mikrovasküler komplikasyonlar arasında diyabetik retinopati (körlük riski), nefropati (böbrek yetmezliği) ve nöropati (ayak yaraları) sayılabilir. Makrovasküler komplikasyonlar ise kalp krizi, inme ve periferik arter hastalığını içerir. Komplikasyonları önlemek için düzenli göz muayenesi, ayak kontrolleri ve böbrek fonksiyon testleri şarttır.
Günlük Yaşam İpuçları
- Kan şekeri takibi (açlık-tokluk ölçümleri)
- Ayak bakımı (her gün kontrol, nemlendirme)
- Stres yönetimi (yüksek stres kortizol seviyelerini artırır)
- Sigara ve alkolden kaçınma
- Diyabet eğitimi alarak öz yönetim becerilerini geliştirme
Hamilelik ve Tip 2 Diyabet
Gebelikte kan şekeri kontrolü hem anne hem bebek sağlığı için kritiktir. İnsülin direnci arttığından ilaç dozları yeniden ayarlanır. Gebelik öncesi HbA1c’nin %6.5 altında olması, doğumsal anomalileri %50 azaltır.
Sık Sorulan Sorular
- Diyetle şeker tamamen kesilmeli mi? Hayır, kompleks karbonhidratlar günlük enerjinin %45-50’sini oluşturmalı.
- Egzersiz kan şekerini nasıl etkiler? Fiziksel aktivite insülin duyarlılığını 24 saate kadar artırır.
- Bitkisel tedaviler işe yarar mı? Tarçın veya çemen otu destek olabilir ancak ilaç yerine geçmez.
