Splenomegali, dalak boyutunun anormal şekilde büyümesidir. Dalak, sol üst karın bölgesinde yer alan ve enfeksiyonlarla savaşta, kan hücrelerinin filtrelenmesinde kritik rol oynayan bir organdır. Normal boyutunu aşması, altta yatan ciddi sağlık sorunlarının habercisi olabilir.
Splenomegali Nedenleri
Dalak büyümesinin temel sebepleri arasında enfeksiyonlar, kan hastalıkları ve karaciğer sorunları başı çeker. Viral enfeksiyonlar (EBV, sitomegalovirüs), bakteriyel enfeksiyonlar (endokardit) ve parazitik hastalıklar (sıtma) sık görülen tetikleyicilerdir. Lösemi, lenfoma gibi hematolojik kanserler, hemolitik anemiler ve talasemi gibi kan hastalıkları da dalağı zorlayabilir. Karaciğer sirozu, portal hipertansiyon veya karaciğer yağlanması gibi durumlarda dalak kanı filtreleme yükü artar. Otoimmün hastalıklar (romatoid artrit, lupus) ve metabolik bozukluklar (Gaucher hastalığı) diğer önemli nedenler arasındadır.
Belirtiler ve İşaretler
- Sol üst karın ağrısı veya dolgunluk hissi
- Çabuk doyma (büyük dalak mideye baskı yapar)
- Halsizlik, solukluk (anemi gelişimi nedeniyle)
- Sık enfeksiyon geçirme (trombositopeniye bağlı)
- Ciltte morluklar veya kanamalar
- Gece terlemeleri ve açıklanamayan kilo kaybı
Teşhis Yöntemleri
Tanı süreci fizik muayene ile başlar; doktor sol üst kadranda genişlemiş dalağı elle hissedebilir. Tam kan sayımı (CBC) anemi, lökopeni veya trombositopeniyi ortaya çıkarır. Karın ultrasonu veya BT taramaları dalak boyutunu ve yapısını detaylı gösterir. Kemik iliği biyopsisi, hematolojik hastalıkların araştırılmasında kullanılır. Portal hipertansiyon şüphesinde karaciğer fonksiyon testleri ve endoskopi gerekebilir.
Tedavi Yaklaşımları
Tedavi altta yatan nedene yöneliktir:
- Enfeksiyonlar: Antibiyotikler veya antiviral ilaçlar
- Kan Hastalıkları: Kemoterapi (lösemi/lenfomada), kan transfüzyonları
- Otoimmün Hastalıklar: İmmünsupresif tedaviler
- Ciddi Komplikasyonlarda: Splenektomi (dalağın cerrahi olarak çıkarılması), ancak bu işlem sonrası enfeksiyon riski artar.
Komplikasyonlar ve Riskler
Büyümüş dalak yırtılabilir (splenik rüptür), bu acil cerrahi gerektiren hayati bir durumdur. Hipersplenizm (aşırı kan hücresi yıkımı) ciddi anemiye yol açabilir. Splenektomi sonrası hastalar pnömokok, meningokok ve Hib aşılarıyla korunmalıdır.
Korunma ve Öneriler
- Sıtma riskli bölgelere seyahatte profilaktik ilaçlar
- Alkol kısıtlaması (karaciğer sağlığı için)
- Kontak sporlarından kaçınma (dalak rüptürü riski nedeniyle)
- Düzenli hematolojik takipler (özellikle kan hastalığı olanlarda)
