Şark çıbanı, tatarcık sineği ısırığıyla bulaşan paraziter bir deri hastalığıdır. Özellikle Akdeniz, Güneydoğu Anadolu ve Ege bölgelerinde yaygın olarak görülür. İşte bu hastalığın nedenleri, belirtileri ve tedavi yöntemleri:
Şark Çıbanı Nedir?
Leishmania parazitinin neden olduğu bu enfeksiyon, tatarcık sineklerinin (Phlebotomus) ısırmasıyla insanlara bulaşır. Kırsal alanlarda, hayvan barınaklarına yakın bölgelerde risk artar. Hastalık deride kronik yaralara yol açarak iz bırakabilir.
Belirtiler ve Seyir
- Başlangıç: Isırık bölgesinde 2-8 hafta içinde kırmızı bir nodül oluşur.
- Yara Evresi: Nodül genişleyerek ortası ülserleşir, kenarları kabarık krater benzeri bir yaraya dönüşür.
- İyileşme: Tedavisiz vakalar 6-18 ayda kendiliğinden iyileşir ancak kalıcı iz bırakır.
- Ek Bulgular: Bölgesel lenf bezi şişliği ve nadiren ateş görülebilir.
Teşhis Yöntemleri
- Deri Kazıntısı: Yara tabanından alınan örnekte mikroskopla Leishmania amastigotları aranır.
- PCR Testi: Parazitin DNA’sını tespit eden en hassas yöntemdir.
- Kültür: Özel besiyerlerinde parazitin üretilmesi.
Tedavi Seçenekleri
- İlaç Tedavisi:
- İntralezyonel Enjeksiyon: Yaraya direkt Antimon bileşikleri (Glukantim®) uygulanması.
- Sistemik Tedavi: Miltefosin veya Amfoterisin B içeren ilaçlar 3-4 hafta kullanılır.
- Lokal Tedaviler:
- Kriyoterapi: Sıvı azotla dondurma.
- Cerrahi: Küçük lezyonların çıkarılması.
Korunma Stratejileri
- Vektör Kontrolü: Sinek popülasyonunu azaltmak için ev çevresindeki su birikintilerini kurutun.
- Bariyer Yöntemleri:
- İnce delikli cibinlik kullanımı.
- DEET içeren sinek kovucular.
- Riskli Bölgelerde Önlem: Alacakaranlıkta uzun kollu giysiler giyilmesi.
Komplikasyonlar ve Risk Grupları
- Yaygın Komplikasyonlar: Sekonder bakteriyel enfeksiyonlar ve kalıcı skarlar.
- Riskli Gruplar:
- 5 yaş altı çocuklar.
- Bağışıklığı baskılanmış hastalar (HIV, kemoterapi alanlar).
- Uyarı İşaretleri: Yaranın aniden büyümesi veya cerahatli akıntı durumunda acil doktora başvurulmalı.
Bölgesel Dağılım ve Epidemiyoloji
Türkiye’de en sık Şanlıurfa, Mardin, Adana ve Muğla‘da görülür. Vakalar genellikle mayıs-ekim ayları arasında artış gösterir. Köpekler, kemirgenler ve kirpiler parazitin doğal rezervuarıdır.
Hangi Doktora Başvurulmalı?
Deride açık yara gelişen hastalar dermatoloji uzmanına gitmelidir. Tanı için lezyondan biyopsi alınması gerekebilir. Tedavi sürecinde enfeksiyon hastalıkları uzmanı ile işbirliği yapılır.
Önemli Hatırlatma: Yaraların kaşınmaması ve steril tutulması, bakteriyel süperenfeksiyonu önlemek için kritiktir. İyileşme sonrası güneş koruyucu kullanmak iz renginin koyulaşmasını engeller.
