Safra kanalı kanseri (kolanjiyokarsinom), karaciğer içi veya dışı safra yollarında gelişen nadir ancak agresif bir tümördür. Genellikle 60 yaş üstü bireylerde görülür ve erken evrede belirti vermediği için tanı gecikebilir.
Safra Kanalı Kanseri Türleri
- İntrahepatik: Karaciğer içindeki safra kanallarında oluşur.
- Perihiler (Klatskin tümörü): Karaciğer kapısındaki kanalları tutar, en yaygın tiptir.
- Distal: Safra kanalının pankreasa yakın bölümünde gelişir.
Risk Faktörleri ve Nedenleri
- Primer Sklerozan Kolanjit: Kronik safra yolu iltihabı en önemli risk faktörüdür.
- Karaciğer Parazitleri: Asya ülkelerinde Opisthorchis viverrini enfeksiyonu.
- Doğumsal Anomaliler: Koledok kisti veya Caroli hastalığı.
- Kronik İltihaplar: Ülseratif kolit veya safra taşı öyküsü.
- Toksik Maddeler: Asbest veya endüstriyel kimyasallara maruziyet.
Belirtiler ve İşaretler
- Sarılık: Göz akı ve ciltte sararma, en yaygın semptom.
- İdrar Renginde Koyulaşma: Çay rengini andıran koyu idrar.
- Açık Renkli Dışkı: Safranın bağırsağa ulaşamaması sonucu.
- Kaşıntı: Safra tuzlarının ciltte birikmesi.
- Karın Ağrısı: Özellikle sağ üst kadranda künt ağrı.
- Kilo Kaybı ve İştahsızlık: İleri evrelerde belirginleşir.
Teşhis Yöntemleri
- Kan Testleri: CA 19-9 tümör belirteci, karaciğer fonksiyon testleri.
- Görüntüleme: MR Kolanjiyopankreatografi (MRCP), bilgisayarlı tomografi.
- Endoskopik İşlemler: ERCP ile safra yolu örneklemesi ve stentleme.
- Biyopsi: Tümör dokusunun patolojik incelenmesi.
Tedavi Yaklaşımları
-
Cerrahi:
- Whipple Prosedürü: Distal tümörlerde uygulanır.
- Karaciğer Rezeksiyonu: İntrahepatik tümörlerde etkili olabilir.
- Karaciğer Nakli: Seçilmiş erken evre perihiler tümörlerde.
-
Palyatif Tedaviler:
- Safra Yolu Stenti: Tıkanıklığı açarak sarılığı azaltır.
- Radyofrekans Ablasyon: Tümör hücrelerinin ısıyla tahribi.
-
Onkolojik Tedaviler:
- Kemoterapi: Gemcitabine + Cisplatin kombinasyonu standart protokoldür.
- Hedefe Yönelik Tedavi: FGFR2 füzyon mutasyonu varsa Pemigatinib kullanılır.
- Radyoterapi: Cerrahi sonrası lokal kontrol için adjuvant olarak uygulanır.
Prognoz ve Hayatta Kalım Oranları
Evreye göre 5 yıllık sağkalım oranları:
- Evre I: %15-30
- Evre II-III: %10-15
- Evre IV: %2-5
Erken tanı alan ve cerrahi şansı olan hastalarda sağkalım belirgin şekilde artar.
Yaşam Tarzı Önerileri ve Destek Tedaviler
- Beslenme: Düşük yağlı, yüksek proteinli diyet ile safra yükü azaltılmalı.
- Kaşıntı Yönetimi: Kolestiramin ilacı ve serin duşlar rahatlatıcıdır.
- Psikososyal Destek: Palyatif bakım ekipleri ve hasta destek grupları.
Korunma Stratejileri
- Karaciğer parazitlerinin yaygın olduğu bölgelere seyahatte çiğ balık tüketiminden kaçının.
- Kimyasal maddelerle çalışırken koruyucu ekipman kullanın.
- Primer sklerozan kolanjit hastaları düzenli MRCP ile takip edilmeli.
Hangi Durumlarda Acil Doktora Başvurulmalı?
- Ani başlayan şiddetli karın ağrısı ile birlikte ateş (kolanjit şüphesi).
- Dışkıda kan veya katran rengi dışkılama.
- Sarılığın 48 saat içinde hızla artması.
Safra kanalı kanseri tedavisi multidisipliner yaklaşım gerektirir. Gastroenteroloji, onkoloji ve cerrahi ekiplerinin koordineli çalışması tedavi başarısını doğrudan etkiler.
