Radius başı kırığı, dirsek eklemini oluşturan kemiklerden birinin kırılmasıdır. Genellikle düşme anında açık el üzerine düşüldüğünde oluşan bu yaralanma, dirsek hareketlerinde kısıtlılık ve şiddetli ağrıya yol açar. İleri yaşlarda osteoporoz varlığı riski artırırken, gençlerde ise genellikle yüksek enerjili travmalar sebep olur.
Radius Başı Kırığının Nedenleri
En yaygın sebep, kolun uzatılmış pozisyondayken düşmelerdir. Araba kazaları, bisikletten düşmeler veya spor yaralanmaları da sık görülen nedenler arasındadır. Osteoporozu olan yaşlı bireylerde basit düşmeler bile kırığa yol açabilir. Dirseğe direkt darbe alınması da nadir görülen diğer bir sebeptir.
Belirtiler ve Klinik Bulgular
Kırık oluştuğunda ani başlayan keskin dirsek ağrısı ilk belirtidir. Dirseği bükme veya döndürme hareketleri ağrıyı şiddetlendirir. Şişlik ve morarma genellikle ilk 24 saat içinde belirginleşir. Dirsek ekleminde hareket kısıtlılığı, ön kol döndürmede zorluk ve bazen kemik fragmanlarına bağlı çıtırtı hissi (krepitasyon) eşlik eder.
Teşhis Yöntemleri
Fizik muayenede dirsek hassasiyeti ve hareket açıklığı değerlendirilir. Röntgen ilk başvurulan görüntüleme yöntemidir. Kompleks kırıklarda bilgisayarlı tomografi (BT) ile 3 boyutlu kemik haritalaması yapılır. Manyetik rezonans (MR) ise bağ dokusu hasarlarını tespit için kullanılır.
Tedavi Seçenekleri
Tedavi kırığın tipine ve yerleşimine göre belirlenir:
- Konservatif Tedavi: Yer değiştirmemiş kırıklarda alçı veya atel ile 3-6 hafta immobilizasyon uygulanır.
- Kapalı Redüksiyon: Anestezi altında kemik fragmanlarının elle yerine oturtulmasıdır.
- Cerrahi Müdahale:
- Açık Redüksiyon ve İnternal Fiksasyon: Plak-vida veya özel radial baş protezleri kullanılır.
- Parsiyel Rezeksiyon: Küçük fragmanların çıkarılması.
- Total Radial Baş Çıkarılması: Komple parçalı kırıklarda nadiren tercih edilir.
Rehabilitasyon Süreci
Cerrahi sonrası ilk 2 hafta istirahat ve soğuk uygulama önerilir. Fizyoterapi programı şu aşamalardan oluşur:
- Hafta 1-3: Pasif hareket açıklığı egzersizleri ve ödem kontrolü
- Hafta 4-6: Aktif dirsek fleksiyon-ekstansiyon ve supinasyon-pronasyon hareketleri
- Hafta 7-12: Dirençli egzersizler ve fonksiyonel aktivitelere geçiş
Komplikasyonlar ve Riskler
Erken dönemde sinir sıkışması ve enfeksiyon riski vardır. Uzun vadede kireçlenme (posttravmatik artroz), eklem sertliği veya heterotopik ossifikasyon gelişebilir. Radial sinir yaralanması durumunda el bileğinde düşme (drop wrist) görülebilir.
İyileşme Süresi ve Prognoz
Basit kırıklarda tam iyileşme 8-10 haftada gerçekleşir. Cerrahi müdahale gerektiren vakalarda bu süre 3-6 aya uzayabilir. Erken rehabilitasyonla dirsek fonksiyonlarının %85-90’ı kazanılır. Kompleks kırıklarda kalıcı hareket kısıtlılığı riski %15-20’dir.
Korunma Stratejileri
- Spor aktivitelerinde dirsek koruyucu ekipman kullanımı
- Yaşlılarda ev içi düşme riskini azaltan önlemler (tutunma barları, kaymaz zemin)
- Osteoporozu olanlarda D vitamini ve kalsiyum takviyesi
Ağrı kesicilere rağmen geçmeyen dirsek ağrısı veya hareket kısıtlılığı durumunda ortopedi uzmanına başvurmak kritik önem taşır. Erken tanı ve tedavi, kalıcı sakatlıkları önlemede belirleyicidir.
