Pyelonefrit, böbreklerin bakteri kaynaklı iltihaplanmasıdır. Genellikle idrar yolu enfeksiyonunun üst idrar yollarına yayılması sonucu oluşur. Tedavi edilmezse kalıcı böbrek hasarı veya sepsis gibi ciddi komplikasyonlara yol açabilir.
Pyelonefrit Nedenleri ve Risk Faktörleri
En sık etken Escherichia coli bakterisidir (%80 vakadan sorumlu). İdrarın mesaneden böbreğe geri kaçışı (reflü), idrar yolu tıkanıklıkları, gebelik, diyabet ve bağışıklık sistemi zayıflığı ana risk faktörleridir. Kadınlarda üretranın kısa olması nedeniyle görülme sıklığı erkeklerden 5 kat fazladır.
Belirtiler ve Klinik Tablo
- Akut Pyelonefrit:
- 39°C’yi aşan yüksek ateş ve titreme
- Belin tek tarafında şiddetli ağrı (böğür ağrısı)
- Bulantı-kusma, iştahsızlık
- İdrarda bulanıklık, kan veya kötü koku
- Kronik Pyelonefrit:
- Tekrarlayan hafif ateş
- Sırt ağrısı ve halsizlik
- İlerleyen dönemde hipertansiyon ve böbrek yetmezliği
Teşhis Yöntemleri
- Laboratuvar Testleri:
- Tam idrar tahlilinde lökosit esteraz ve nitrit pozitifliği
- İdrar kültüründe bakteri üremesi (≥10⁵ CFU/ml)
- Kanda lökosit yüksekliği ve CRP artışı
- Görüntüleme:
- Ultrasonografi ile böbrek boyutunda artış veya apse tespiti
- Kontrastsız BT’de böbrek parankiminde inflamasyon bulguları
Tedavi Protokolleri
- Antibiyoterapi:
- Hafif vakalarda oral siprofloksasin veya trimetoprim-sulfametoksazol
- Şiddetli vakalarda intravenöz seftriakson veya piperasilin-tazobaktam
- Tedavi süresi: 10-14 gün
- Destek Tedavisi:
- Ateş düşürücüler (parasetamol)
- Bol sıvı alımı (günde 2-3 litre)
- Yatak istirahati
- Cerrahi Müdahale:
- Apse veya obstrüksiyon varlığında drenaj veya stent uygulaması
Komplikasyonlar
- Böbrek Apsesi: Ateşin 72 saatte düşmemesi durumunda şüphelenilir.
- Emfizematöz Pyelonefrit: Diyabetik hastalarda gaz oluşumuyla acil cerrahi gerektirir.
- Sepsis: Tedavi edilmeyen vakaların %20-30’unda gelişir.
Korunma Stratejileri
- İdrarı tutmamak ve tam boşaltmak
- Cinsel ilişki sonrası idrara çıkmak
- Kadınlarda tuvalet sonrası temizliği önden arkaya yapmak
- Yaban mersini suyu veya D-mannoz takviyeleri
- Tekrarlayan enfeksiyonlarda profilaktik antibiyotik
Risk Gruplarına Özel Öneriler
- Gebeler: Asemptomatik bakteriüri taraması yaptırmalı.
- Diyabet Hastaları: Kan şekeri regülasyonuna dikkat etmeli.
- Böbrek Taşı Öyküsü Olanlar: Yıllık ürolojik kontrol şart.
Pyelonefrit acil müdahale gerektiren bir durumdur. Belirtiler ortaya çıktığında enfeksiyon hastalıkları veya nefroloji uzmanına başvurulmalıdır. Erken tedavi böbrek fonksiyonlarının korunmasında hayati önem taşır.
