Sedef hastalığı (psoriasis), cilt hücrelerinin normalden 10 kat hızlı yenilenmesi sonucu pullu lezyonlar oluşturan kronik bir otoimmün hastalıktır. Dünya Sağlık Örgütü verilerine göre dünya nüfusunun %2-3’ünü etkileyen bu rahatsızlık, fiziksel belirtilerin yanı sıra psikolojik etkileriyle de yaşam kalitesini önemli ölçüde düşürür.
Sedef Hastalığının Temel Türleri
Plak tipi sedef en yaygın formdur ve ciltte gümüş pullarla kaplı kırmızı lekeler şeklinde kendini gösterir. Ters sedef genellikle koltuk altı, kasık gibi kıvrım bölgelerinde parlak kızarıklıklara yol açar. Damla tipi sedef ise çoğunlukla streptokok enfeksiyonlarını takiben gövdede küçük lezyonlar halinde ortaya çıkar. Eritrodermik sedef tüm vücut yüzeyini etkileyen hayatı tehdit eden bir formken, püstüler sedef avuç içi ve ayak tabanlarında irin dolu kabarcıklar oluşturur.
Belirtiler ve Tanı Kriterleri
- Kalınlaşmış, kuru ve pul pul dökülen cilt bölgeleri
- Kaşıntı ve yanma hissi (özellikle gece artış gösteren)
- Tırnaklarda çukurlaşma, kalınlaşma veya renk değişimi
- Eklemlerde şişlik ve ağrı (psoriatik artrit belirtisi)
Tanı için dermatologlar klinik muayene ile birlikte cilt biyopsisi isteyebilir. Eklem şikayeti olan hastalarda romatolojik değerlendirme ve görüntüleme yöntemleri gerekir.
Tetikleyici Faktörler ve Risk Grupları
Bağışıklık sistemindeki anormal T hücresi aktivasyonu temel nedendir. Genetik yatkınlık (ailede sedef öyküsü) önemli rol oynar. Stres, cilt travması, alkol tüketimi ve beta bloker gibi ilaçlar alevlenmeyi tetikleyebilir. Obezite, diyabet ve kardiyovasküler hastalıkları olan bireylerde görülme sıklığı artar.
Modern Tedavi Yaklaşımları
- Topikal Tedaviler:
- Kortikosteroid kremler ve D vitamini analogları (kalsipotriol)
- Nemlendiriciler ve keratolitik ajanlar (üre içeren preparatlar)
- Fototerapi:
- UVB ışık tedavisi haftada 2-3 seans uygulanır
- PUVA tedavisi (psoralen + UVA) dirençli vakalarda kullanılır
- Sistemik İlaçlar:
- Metotreksat, siklosporin gibi immünosupresifler
- Apremilast gibi fosfodiesteraz inhibitörleri
- Biyolojik Tedaviler:
- TNF-alfa inhibitörleri (Adalimumab)
- IL-17/IL-23 inhibitörleri (Secukinumab)
Yaşam Tarzı ve Doğal Destek Yöntemleri
- Beslenme: Omega-3 (somon, ceviz), antioksidan (renkli sebzeler) ve çinko içeren gıdalar
- Stres Yönetimi: Yoga, meditasyon ve nefes egzersizleri
- Cilt Bakımı: Ilık suyla banyo, parfümsüz nemlendiriciler, tahriş edici kumaşlardan kaçınma
- Güneş Koruma: Kontrollü güneşlenme (10-15 dk/gün) ve yüksek koruma faktörlü kremler
Psikolojik Etkiler ve Başa Çıkma Stratejileri
Sedef hastalarının %48’inde anksiyete ve depresyon görülür. Destek gruplarına katılım ve bilişsel davranışçı terapi önerilir. Toplumsal damgalanmayı azaltmak için hasta eğitimi ve farkındalık çalışmaları kritik önem taşır.
Komplikasyonlar ve İlişkili Hastalıklar
Tedavi edilmeyen sedef; psoriatik artrit, metabolik sendrom ve inflamatuar bağırsak hastalıkları riskini artırır. Şiddetli vakalarda protein kaybına bağlı malnütrisyon ve sekonder enfeksiyonlar gelişebilir.
Hangi Durumlarda Acil Doktora Başvurulmalı?
- Eklemlerde ani şişlik ve hareket kısıtlılığı
- Yaygın kızarıklıkla birlikte ateş veya titreme
- Püstüler lezyonlardan sıvı sızması
- Gözlerde kızarıklık ve görme bulanıklığı
Sedef hastalığı yaşam boyu süren bir durum olmasına rağmen, günümüzde etkili tedavi seçenekleriyle tam kontrol mümkündür. Düzenli dermatoloji takibi ve kişiye özel tedavi planlamasıyla hastalar normal yaşantılarına devam edebilir.
