Prosopagnosia (yüz körlüğü), bireylerin tanıdık yüzleri tanıyamama veya ayırt edememe durumudur. Nörolojik bir bozukluk olan bu durum, sosyal etkileşimleri derinden etkileyebilir. İşte prosopagnosia hakkında bilinmesi gerekenler:
Prosopagnosia Nedir?
Beynin fusiform girus bölgesindeki hasar veya işlev bozukluğu sonucu ortaya çıkar. Doğuştan (konjenital) veya sonradan (edinilmiş) olabilir. Doğuştan olanlar genellikle ailesel geçiş gösterirken, edinilmiş türü travma, inme veya nörodejeneratif hastalıklarla ilişkilidir.
Belirtileri Nelerdir?
- Tanıdık insanların yüzlerini (aile bireyleri dahil) tanıyamama
- Yüzleri birbirinden ayırt etmekte güçlük
- Sosyal ortamlarda ses, saç stili veya yürüyüş gibi ikincil ipuçlarına aşırı bağımlılık
- Film/dizi karakterlerini takip etmede zorlanma
- Kendi yüzünü aynada tanımada gecikme
Teşhis Yöntemleri
- Benton Yüz Tanıma Testi: Standart yüzlerle eşleştirme becerisini ölçer.
- Cambridge Yüz Belleği Testi: Farklı açılardan yüz tanıma yeteneğini değerlendirir.
- Nörogörüntüleme: fMRI ile fusiform girus aktivitesi incelenir.
Alt Tipleri
- Apperceptif Prosopagnosia: Yüzün fiziksel özelliklerini algılayamama.
- Assosiyatif Prosopagnosia: Yüzü algılar ancak kimliğiyle bağlantı kuramama.
Tedavi ve Yönetim Stratejileri
Kesin tedavisi olmamakla birlikte telafi teknikleri etkilidir:
- İşitsel İpuçları: Ses tonu ve konuşma tarzına odaklanma
- Görsel İşaretler: Belirgin aksesuarlar (gözlük, şapka) veya yürüyüş özellikleri
- Teknoloji Desteği: Yapay zeka tabanlı yüz tanıma uygulamaları
- Bilişsel Terapi: Sosyal becerileri geliştirmeye yönelik eğitimler
Günlük Yaşamı Kolaylaştıran Öneriler
- İş arkadaşlarının masalarında fotoğraflı isimlik kullanma
- Toplantılarda katılımcıların isimlerinin yazılı olduğu kartlar talep etme
- Sosyal etkinliklerde güvenilir bir kişiden "kimlik rehberliği" isteme
Prosopagnosia ile İlişkili Hastalıklar
- Otizm spektrum bozukluğu
- Williams sendromu
- Alzheimer ve Parkinson hastalığı
- Travmatik beyin hasarı
Epidemiyoloji ve İstatistikler
Toplumun %2-2.5’unda görülür. Doğuştan olanların %50’si ailesel geçişlidir. Edinilmiş vakaların en sık nedeni posterior serebral arter enfarktüsüdür.
Araştırma ve Yenilikler
Nöroplastisite temelli terapiler (TMS) ve yüz tanıma eğitim yazılımları üzerine klinik çalışmalar devam etmektedir. 2023’te yayınlanan bir çalışmada, oksitosin spreyinin sosyal bilişi iyileştirebileceği öne sürülmüştür.
