Katekolaminler, sinir sistemi ve endokrin sistemde kritik rol oynayan hormon ve nörotransmitterlerdir. Adrenalin (epinefrin), noradrenalin (norepinefrin) ve dopamin bu grubun en bilinen üyeleridir. Bu bileşikler, stres anında vücudun "savaş ya da kaç" tepkisini düzenler, kalp atış hızı, kan basıncı ve enerji metabolizması üzerinde doğrudan etkilidir.

Katekolaminlerin Biyolojik İşlevleri
Katekolaminler, böbrek üstü bezlerinin medulla kısmında ve sinir uçlarında sentezlenir. Temel görevleri arasında:

• Kalp atış hızını ve kan basıncını artırmak,
• Kaslara giden kan akışını hızlandırmak,
• Karaciğerde glikoz üretimini tetiklemek,
• Stres durumunda fiziksel performansı optimize etmek yer alır.
  Dopamin ise hareket kontrolü, motivasyon ve ödül mekanizmalarında rol oynayarak Parkinson hastalığı gibi nörolojik durumlarla ilişkilidir.

Katekolaminlerle İlişkili Hastalıklar
Katekolamin dengesizliği, çeşitli sağlık sorunlarına yol açabilir:

1. Feokromositoma: Böbrek üstü bezlerindeki tümörlerin aşırı adrenalin ve noradrenalin salgılamasıyla karakterizedir.
2. Nöroblastom: Çocukluk çağında görülen ve sempatik sinir sisteminden kaynaklanan kanser türüdür.
3. Parkinson Hastalığı: Dopamin üreten nöronların kaybı sonucu ortaya çıkar.
4. Hipertansiyon: Noradrenalin fazlalığı, dirençli yüksek tansiyona neden olabilir.

Belirtiler
Katekolamin seviyelerindeki anormallikler şu semptomlarla kendini gösterebilir:

• Ani ve şiddetli baş ağrıları,
• Terleme, çarpıntı, titreme,
• Yüksek tansiyon atakları,
• Nedensiz kilo kaybı,
• Göğüs ağrısı veya nefes darlığı.

Teşhis Yöntemleri

1. Biyokimyasal Testler:
   • 24 saatlik idrarda metanefrin ve normetanefrin ölçümü,
   • Plazma katekolamin düzeyleri.
2. Görüntüleme:
   • Adrenal BT/MRI (feokromositoma şüphesinde),
   • MIBG sintigrafisi (nöroblastom tespiti).
3. Genetik Analiz: Ailesel feokromositoma vakalarında RET gen mutasyonları araştırılır.

Tedavi Seçenekleri

• Cerrahi: Feokromositoma ve nöroblastomda tümörün çıkarılması önceliklidir. Ameliyat öncesi hastaya alfa-blokerler verilerek kriz riski azaltılır.
• İlaç Tedavisi:
  • Parkinson’da dopamin agonistleri (Levodopa),
  • Hipertansiyonda beta-blokerler veya kalsiyum kanal blokerleri.
• Radyoterapi/Kemoterapi: Metastatik nöroblastomda tümör küçültme amaçlı kullanılır.

Korunma ve Yönetim

• Ailesel feokromositoma öyküsü olanlar düzenli tarama yaptırmalı,
• Stres yönetimi teknikleri (meditasyon, yoga) katekolamin dalgalanmalarını azaltabilir,
• Dengeli beslenme ve düzenli uyku, hormon dengesini destekler.

Yaşam Tarzı Önerileri
Katekolamin seviyelerini dengelemek için:

• Kafein ve alkol tüketimini sınırlandırın,
• Yüksek tansiyonu olanlar tuz alımını kontrol etmeli,
• Düzenli egzersiz, stresle başa çıkmada etkilidir.