Over sendromu (Polikistik Over Sendromu – PKOS), üreme çağındaki kadınlarda en sık görülen hormonal bozukluktur. Yumurtalıklarda küçük kistler, adet düzensizliği ve androjen hormonu yüksekliğiyle karakterizedir. Tedavi edilmezse kısırlık, diyabet ve kalp hastalıklarına yol açabilir.
Over Sendromu Nedir?
PKOS, yumurtalıkların normal fonksiyonunu bozan bir endokrin sistem hastalığıdır. Kadınlarda %8-13 sıklıkla görülür. İnsülin direnciyle güçlü bir ilişkisi vardır; vakaların %70’inde yüksek insülin seviyeleri gözlenir.
Temel Belirtiler ve Tanı Kriterleri
- Adet Düzensizliği: Seyrek adet görme (yılda 8’den az) veya adet kesilmesi
- Hiperandrojenizm: Yüz ve göğüste aşırı tüylenme (hirsutizm), sivilce, erkek tipi saç dökülmesi
- Ultrason Bulgusu: Yumurtalıklarda 2-9 mm çapında 12’den fazla kist
Tanı için bu kriterlerden en az ikisi gereklidir.
Nedenleri ve Risk Faktörleri
- Genetik: Anne veya kız kardeşte PKOS varlığı riski 3 kat artırır.
- Obezite: Vakaların %40-80’inde vücut kitle indeksi >25’tir.
- İnsülin Direnci: Pankreas aşırı insülin üretir, bu da androjen salınımını tetikler.
- Enflamasyon: Kronik düşük dereceli inflamasyon hormon dengesini bozar.
Komplikasyonlar ve Uzun Vadeli Riskler
- Tip 2 diyabet gelişme riski 4 kat fazladır
- Kardiyovasküler hastalık riskinde %50 artış
- Endometriyal hiperplazi ve rahim kanseri riski
- Depresyon ve anksiyete sıklığında artış
Teşhis Yöntemleri
- Hormon Testleri:
- Yüksek testosteron, androstenedion
- Düşük SHBG (seks hormonu bağlayıcı globulin)
- LH/FSH oranı >2
- Ultrasonografi: Transvajinal USG’de "inci kolye" görünümü
- Glukoz Tolerans Testi: İnsülin direnci taraması
Tedavi Yaklaşımları
1. Yaşam Tarzı Değişiklikleri
- Kilo Kontrolü: %5-10 kilo kaybı adet döngüsünü düzenler
- Direnç Egzersizleri: Haftada 150 dakika orta şiddette aktivite
- Diyet: Düşük glisemik indeksli beslenme (baklagiller, tam tahıllar)
2. İlaç Tedavileri
- Metformin: İnsülin direncini kırar, yumurtlama sıklığını artırır
- Doğum Kontrol Hapları: Androjen seviyelerini düşürür, adeti düzenler
- Antiandrojenler: Spironolakton tüylenmeyi azaltır
3. Kısırlık Tedavisi
- Klomifen Sitrat: Yumurtlamayı uyaran ilk basamak ilaç
- Laparoskopik Ovarian Drilling: Cerrahi ile kistlerin yakılması
- IVF: İleri vakalarda tüp bebek seçeneği
Beslenme Önerileri
- Tarçın: İnsülin duyarlılığını artırır
- Omega-3: Somon ve chia tohumu inflamasyonu azaltır
- D Vitamini: Eksikliği PKOS semptomlarını şiddetlendirir
Psikolojik Destek
PKOS’lu kadınlarda depresyon riski 3 kat fazladır. Bilişsel davranışçı terapi ve destek grupları önerilir.
Alternatif Tıp Uygulamaları
- Akupunktur: Hormon dengesini destekler
- Mitol (Miyo-İnositol): Yumurta kalitesini iyileştirir
- Çuha Çiçeği Yağı: Adet düzensizliğine karşı etkilidir
Hamilelikte Yönetim
PKOS’lu gebelerde düşük riski %30-50’dir. Erken gebelikte metformin kullanımı ve düşük doz aspirin önerilir.
