Osteopeni, kemik mineral yoğunluğunun normalden düşük olduğu ancak osteoporoz kadar ciddi olmayan bir kemik zayıflığı durumudur. Kemik kütlesindeki bu azalma, kırık riskinde artışa yol açabilir. Erken teşhis ve önleyici tedbirlerle osteoporozun önüne geçilebilmesi açısından kritik öneme sahiptir.
Osteopeninin Nedenleri ve Risk Faktörleri
Osteopeni, kemik yıkım hızının kemik yapım hızını aştığı durumlarda gelişir. Başlıca risk faktörleri arasında ileri yaş (özellikle 50 yaş üstü), kadın olmak (menopoz sonrası östrojen düşüşü), düşük kalsiyum ve D vitamini alımı, hareketsiz yaşam tarzı, sigara kullanımı, aşırı alkol tüketimi ve kortikosteroid içeren ilaçların uzun süreli kullanımı yer alır. Genetik yatkınlık da önemli bir etkendir.
Belirtiler ve Tanı Yöntemleri
Osteopeni genellikle sessiz seyreder ve kırık oluşana kadar belirti vermez. Olası işaretler:
- Sırt ağrısı (omurgada mikro kırıklar nedeniyle)
- Boy kısalması
- Duruş bozuklukları
Tanıda DEXA (Dual Enerji X-Işını Absorpsiyometri) testi altın standarttır. T-skoru -1.0 ile -2.5 arasındaki değerler osteopeniyi gösterir.
Tedavi Stratejileri
- Yaşam Tarzı Değişiklikleri:
- Direnç egzersizleri (haftada 3 gün ağırlık çalışması)
- Yeterli kalsiyum alımı (günlük 1200 mg)
- D vitamini takviyesi (kan seviyesi >30 ng/ml olacak şekilde)
- Beslenme Önerileri:
- Süt ürünleri, brokoli, badem
- Somon ve uskumru gibi yağlı balıklar
- Koyu yeşil yapraklı sebzeler
- İlaç Tedavisi:
- Kırık riski yüksek hastalarda bifosfonatlar
- Hormon replasman tedavisi (seçilmiş menopozal kadınlarda)
Korunma Yöntemleri
- Erken Önlem: 30 yaşına kadar maksimum kemik kütlesi oluşturmak için gençlikte egzersiz ve beslenme
- Risk Taraması: Menopoza giren kadınlar ve 50 yaş üstü erkeklerde DEXA testi
- Düşme Riski Azaltma: Ev ortamında kaygan zeminleri kaldırmak, denge egzersizleri
Osteopeni ve Osteoporoz Farkı
Osteopeni, kemik yoğunluğunda "preklinik" düşüş evresiyken, osteoporoz T-skorunun -2.5 altında olduğu ve kırık riskinin belirgin arttığı patolojik durumu ifade eder. Osteopenili hastaların %20-30’u osteoporoz geliştirebilir.
Hamilelik ve Osteopeni
Gebelikte fetal ihtiyaçlar nedeniyle kemik mineral kaybı artabilir. Emzirme döneminde günlük kalsiyum ihtiyacı 1300 mg’a çıkar. Düzenli takviye ve düşük etkili egzersizlerle yönetim önerilir.
İlerleme Nasıl Önlenir?
- Yılda bir DEXA ile takip
- Düşme riskini artıran ilaçlardan kaçınma (uyku ilaçları, sakinleştiriciler)
- Alkolü günde 1 kadehin altında tutma
Osteopeni tanısı alan hastalar, yaşam tarzı değişiklikleri ve düzenli hekim kontrolüyle kemik sağlığını koruyabilir. Tedavide bireysel risk değerlendirmesi için ortopedi veya endokrinoloji uzmanına başvurulmalıdır.
