Omurilik kırıkları, omurgayı oluşturan kemiklerin kırılması veya çatlaması sonucu ortaya çıkan ciddi bir sağlık sorunudur. Genellikle trafik kazaları, yüksekten düşme veya spor yaralanmaları gibi travmatik olaylarla meydana gelir. Omuriliğin hasar görmesi durumunda, vücudun alt bölgelerinde felce kadar varabilen kalıcı etkiler görülebilir.
Omurilik Kırığı Türleri
- Kompresyon Kırığı: Omurganın üst üste binmesiyle oluşur, genellikle osteoporozlu hastalarda görülür.
- Patlama Kırığı: Yüksek enerjili travmalarda omur cisminin parçalanmasıdır.
- Fleksiyon-Distraksiyon: Emniyet kemeri yaralanmalarında tipik olarak görülen yırtılma kırıkları.
- Çıkıklı Kırıklar: Omurların yer değiştirmesiyle birlikte görülür.
Belirtiler ve İşaretler
- Şiddetli sırt veya boyun ağrısı
- Bacaklarda/kuyruk sokumunda uyuşma veya karıncalanma
- İdrar ve dışkı kontrolünün kaybı
- Kas güçsüzlüğü veya tam felç durumu
- Solunum güçlüğü (üst omurilik yaralanmalarında)
- Deformite (omurgada gözle görülür eğrilik)
Teşhis Yöntemleri
- Fizik Muayene: Nörolojik testlerle refleks ve duyu kontrolü.
- Röntgen: Kırığın yerini ve tipini belirlemek için ilk basamak.
- Bilgisayarlı Tomografi (BT): Kemiğin 3 boyutlu detaylı görüntülenmesi.
- Manyetik Rezonans (MRG): Omurilik ve yumuşak doku hasarının değerlendirilmesi.
Tedavi Yaklaşımları
Cerrahi Olmayan Tedaviler:
- Korse veya Alçı: Stabil kırıklarda 6-12 hafta immobilizasyon.
- Ağrı Yönetimi: NSAİİ’ler ve narkotik analjezikler.
- Traksiyon: Omurga hizasını düzeltmek için kafa veya pelvis traksiyonu.
Cerrahi Müdahaleler:
- Vertebroplasti: Çöken omurlara kemik çimentosu enjeksiyonu.
- Füzyon Cerrahisi: Plak, vida veya çubuklarla omurların sabitlenmesi.
- Deformite Düzeltme: Omurga hattının cerrahi olarak restore edilmesi.
Rehabilitasyon Süreci
- Fizik Tedavi: Kas güçlendirme ve hareket açıklığı egzersizleri.
- Meskleme Terapisi: Günlük yaşam aktivitelerine uyum sağlama.
- Nörorehabilitasyon: Sinir iletimini destekleyen elektroterapi yöntemleri.
- Psikolojik Destek: Travma sonrası adaptasyon sürecine yönelik danışmanlık.
Risk Faktörleri ve Korunma
- Osteoporoz, kanser metastazları gibi kemik zayıflatan durumlar
- Kontak sporlar (futbol, güreş) ve aşırı riskli aktiviteler
- Trafik kazalarında emniyet kemeri kullanmama
- İşyerinde düşme önleyici ekipman eksikliği
Komplikasyonlar
- Kronik nöropatik ağrı
- Bası yaraları ve üriner enfeksiyonlar
- Solunum yetmezliği
- Otonom disrefleksi (ani tansiyon yükselmeleri)
Acil Durumda Yapılması Gerekenler
Yaralı asla hareket ettirilmemeli, boyunlukla stabilizasyon sağlanmalı ve 112 acil servise haber verilmelidir. Yanlış müdahale omurilik hasarını kalıcı hale getirebilir.
