Omurga yamukluğu (skolyoz, kifoz, lordoz), omurganın anormal eğriliklerle karakterize edilen bir grup hastalığıdır. Özellikle büyüme çağındaki çocuklarda görülen bu durum, erken teşhis edilmezse solunum fonksiyonlarından yürüme düzenine kadar hayat kalitesini ciddi şekilde etkileyebilir.
Omurga Yamukluğu Türleri
Omurga deformiteleri üç ana kategoride incelenir. Skolyoz, omurganın yana doğru "S" veya "C" şeklinde eğilmesidir ve vakaların %80’inde nedeni bilinmez (idiyopatik). Kifoz, sırtta aşırı kamburluk oluşumuyla tanınır; postür bozukluğu veya Scheuermann hastalığından kaynaklanabilir. Lordoz ise bel bölgesinde içe doğru aşırı çukurluktur ve hamilelikte veya obezitede görülebilir.
Belirtiler ve Erken Uyarı İşaretleri
Hastalık sinsi başlangıçlıdır. Bir omuzun diğerinden yüksek olması, kalçaların asimetrik duruşu veya bel kıvrımlarında eşitsizlik ilk göze çarpan bulgulardır. İlerleyen dönemlerde sırt ağrısı, nefes darlığı, yorgunluk ve giysilerin vücuda oturmaması gibi şikayetler eklenir. Çocuklarda okul çantası taşırken zorlanma da önemli bir ipucudur.
Nedenleri ve Risk Faktörleri
Yapısal bozukluklar doğuştan (konjenital) olabileceği gibi sonradan da gelişebilir. Nöromüsküler hastalıklar (serebral palsi, kas distrofisi), enfeksiyonlar, tümörler veya travmalar ikincil nedenler arasındadır. Kız çocuklarında skolyoz riski 8 kat daha fazladır. Ailede omurga eğriliği öyküsü, erken ergenlik ve büyüme atağı dönemleri kritik risk zamanlarıdır.
Teşhis Yöntemleri
Fizik muayenede "öne eğilme testi" ile kaburgalarda asimetri saptanabilir. Röntgen, Cobb açısı ölçümü için altın standarttır; 10 derecenin üzeri anormal kabul edilir. MRG, altta yatan nörolojik nedenleri araştırmada kullanılır. EOS görüntüleme ise 3 boyutlu analizle minimal radyasyon riski sunar.
Tedavi Seçenekleri
Tedavi planı eğrilik derecesine, yaşa ve progresyon hızına göre belirlenir:
- 20° Altı: Fizik tedavi ve Schroth metodu gibi özel egzersiz programları.
- 20-40° Arası: Korseler (Boston, Cheneau) günde 16-23 saat takılır.
- 45° Üzeri: Spinal füzyon cerrahisi ile vida-çubuk sistemleri yerleştirilir.
- Erişkinlerde: Deformite ilerliyorsa osteotomi veya nöromonitörlü cerrahi.
Rehabilitasyon ve Yaşam Stili Önerileri
Postür eğitimi, yüzme ve pilates omurga sağlığını destekler. Okul sıralarının ergonomik olması, çantaların ağırlığının vücut ağırlığının %10’unu geçmemesi gerekir. Kalsiyum ve D vitamini takviyeleri kemik yoğunluğu için önemlidir. Ağır yük kaldırmaktan kaçınmak ve uygun yatak seçimi koruyucu önlemlerdendir.
Komplikasyonlar ve Acil Durumlar
İleri evrelerde akciğer kapasitesi %30’a kadar azalabilir. Kronik ağrı, nörolojik defisitler veya kozmetik kaygılar psikolojik sorunlara yol açabilir. Ani idrar kaçırma, bacaklarda güçsüzlük veya şiddetli ağrı acil cerrahi gerektiren durumlardır.
Önleyici Stratejiler
Bebeklerde yüzüstü yatış süresinin sınırlanması, ergenlerde düzenli postür taramaları ve sporcularda denge egzersizleri koruyucu yaklaşımlardır. Hamilelerde pelvis tilt egzersizleri lordozu önlemeye yardımcı olur.
Hangi Doktora Başvurulmalı?
Ortopedi ve travmatoloji uzmanları tanı-tedaviden sorumludur. Fizik tedavi doktorları ve fizyoterapistler rehabilitasyon sürecini yönetir. Nörolojik bulgular varsa nöroşirurji konsültasyonu gerekebilir.
