Lohusa depresyonu, doğum sonrası dönemde annelerin %10-15’ini etkileyen ciddi bir ruh sağlığı sorunudur. "Postpartum depresyon" olarak da bilinen bu durum, doğumdan sonraki ilk bir yıl içinde ortaya çıkabilir ve tedavi edilmediğinde hem anne hem bebek için kalıcı etkilere yol açabilir.
Lohusa Depresyonu Nedir?
Doğum sonrası hormonal değişimler, uyku düzensizliği ve yeni rol adaptasyonuyla tetiklenen klinik bir depresyon türüdür. "Bebek hüznü" denilen geçici duygusal dalgalanmalardan farklı olarak en az 2 hafta süren yoğun semptomlarla kendini gösterir. Tanı için DSM-5 kriterleri baz alınır.
Risk Faktörleri
- Daha önce depresyon öyküsü
- Gebelikte yaşanan komplikasyonlar
- Yetersiz sosyal destek sistemi
- İstenmeyen gebelik veya eş sorunları
- Finansal zorluklar ve işsizlik
Belirtiler Nasıl Anlaşılır?
- Sürekli hüzün, boşluk duygusu ve nedensiz ağlama krizleri
- Bebeğe karşı ilgisizlik veya aşırı kaygı duyma
- Uykusuzluk veya aşırı uyuma isteği
- İştah değişimleri (aşırı yeme veya yemekten tiksinme)
- Konsantrasyon bozukluğu ve kararsızlık
- Değersizlik hissi veya intihar düşünceleri
Teşhis ve Tanı Yöntemleri
Edinburgh Postpartum Depresyon Ölçeği (EPDS) tarama testi ile risk değerlendirilir. Psikiyatri uzmanı;
- Semptomların sıklığını ve şiddetini sorgular
- Hormon seviyelerini kontrol ettirir (tiroid fonksiyonları özellikle)
- Psikometrik testler uygular
- Ayırıcı tanı için anemi ve B12 eksikliğini ekarte eder
Tedavi Yaklaşımları
-
Psikoterapi:
- BDT (Bilişsel Davranışçı Terapi): Olumsuz düşünce kalıplarını değiştirmeye odaklanır
- Kişilerarası Terapi: Anne-bebek bağlanmasını güçlendirir
-
Farmakolojik Tedavi:
- SSRI grubu antidepresanlar (Sertralin, en güvenli seçenek)
- Emzirme döneminde kullanılabilen ilaç protokolleri
-
Destekleyici Tedaviler:
- Hormon dengesizliği için özel protokoller
- EMDR terapisi travmatik doğum anılarını işlemede etkilidir
Korunma Stratejileri
- Gebeliğin 3. trimesterinde psikoeğitim programları
- Doğum sonrası ilk 6 hafta düzenli uyku desteği
- Ev ziyaretleri yapan ebelerle pratik ebeveynlik eğitimi
- Baba adaylarının sürece dahil edilmesi
Acil Durum İşaretleri
Aşağıdaki durumlarda acil psikiyatrik destek gerekir:
- Bebeğe zarar verme düşünceleri
- Halüsinasyonlar veya hezeyanlar
- 3 günden uzun süren yemek/içmeyi reddetme
- İntihar planı veya girişimi
Sosyal Destek Sistemleri
- Aile sağlığı merkezlerinde ücretsiz psikolog desteği
- Belediyelerin lohusa destek programları
- Online terapi platformları (e-devlet onaylı)
- Annelik gruplarıyla akran dayanışması
Emzirme Döneminde İlaç Kullanımı
Antidepresanların çoğu süte geçse de Sertralin ve Paroksetin emzirmede güvenle kullanılabilir. İlaçlar:
- Bebek uykusunda verilmeli
- Doz ayarlaması kan düzeyi takibiyle yapılmalı
- Olası yan etkiler (huzursuzluk, ishal) izlenmeli
Babaların Rolü
Eşlerin;
- Gece beslenmelerinde aktif rol alması
- "Sen yapamazsın" gibi eleştirilerden kaçınması
- Fiziksel teması (masaj, sarılma) ihmal etmemesi
gibi davranışlar iyileşmeyi %40 hızlandırır.
