Laktoz intoleransı, süt ve süt ürünlerinde bulunan laktoz şekerinin sindirilememesi durumudur. Bu rahatsızlık, laktaz enzimi eksikliğinden kaynaklanır ve dünya nüfusunun yaklaşık %65’ini etkiler. Laktoz intoleransı ile süt alerjisi sıklıkla karıştırılsa da; süt alerjisi bağışıklık sistemi kaynaklıdır, intolerans ise sindirim problemidir.
Laktoz İntoleransının Belirtileri
Semptomlar genellikle süt ürünü tüketiminden 30-120 dakika sonra ortaya çıkar:
- Karında şişkinlik ve gaz birikimi
- Şiddetli karın ağrısı ve kramplar
- İshal veya sulu dışkılama
- Mide bulantısı ve kusma
- Bağırsaklarda guruldama sesleri
Nedenleri ve Risk Faktörleri
Temel neden ince bağırsakta laktaz enziminin yetersiz üretimidir. Bu durum:
- Genetik faktörlerle (özellikle Asya ve Afrika kökenlilerde yaygın)
- Yaşla birlikte laktaz üretiminin doğal azalması
- Bağırsak enfeksiyonları (gastroenterit sonrası geçici intolerans)
- Çölyak veya Crohn gibi kronik bağırsak hastalıklarından kaynaklanır.
Teşhis Yöntemleri
- Hidrojen Nefes Testi: Aç karnına laktoz içirildikten sonra nefeste hidrojen ölçümü.
- Kan Şekeri Testi: Laktoz alımı sonrası kan şekerinde yükselme olmaması.
- Eliminasyon Diyeti: 2 hafta süt ürünlerinin kesilerek semptomların takibi.
Tedavi ve Yönetim Stratejileri
- Laktaz Takviyeleri: Yemekten önce alınan enzim tabletleri.
- Fermente Süt Ürünleri: Yoğurt, kefir gibi probiyotiklerle laktoz toleransı.
- Kademeli Alıştırma: Az miktarda süt ürünüyle vücudu adapte etme.
- Kalsiyum Destekleri: Brokoli, badem, sardalya gibi alternatif kaynaklar.
Tüketilebilen ve Kaçınılması Gereken Besinler
| Güvenli Gıdalar | Tüketilmemesi Gerekenler |
|———————————-|———————————-|
| Laktozsuz süt ve peynir | İnek, keçi, koyun sütü |
| Badem/soya sütü | Tereyağı ve krema |
| Sert peynirler (cheddar, parmesan)| Dondurma ve milkshake |
| Kefir | Puding ve muhallebi |
| Tofu | Çikolata ve sütlü tatlılar |
Özel Durumlar
- Hamilelik: Laktozsuz kalsiyum takviyeleri ve brokoli tüketimi önerilir.
- Bebekler: Laktozsuz formül mamalar veya doktor kontrolünde laktaz damlaları.
- Restoranlarda: "Yemeğimde süt ürünü kullanılmamalıdır" uyarısı yapılmalı.
Beslenme İpuçları
- Etiketlerde "süt tozu", "peynir altı suyu" gibi gizli laktoz kaynaklarına dikkat.
- Evde badem sütüyle yapılan smoothieler pratik alternatiflerdir.
- Kalsiyum emilimi için D vitamini alımı ihmal edilmemeli.
Laktoz intoleransı tanısı konmuş kişilerin diyetisyen kontrolünde beslenme planı oluşturması, yaşam kalitesini önemli ölçüde artırır. Semptomların şiddetlendiği durumlarda gastroenteroloji uzmanına başvurulmalıdır.
