Kurşun zehirlenmesi, vücutta kurşun birikmesi sonucu ortaya çıkan ve özellikle çocuklarda kalıcı nörolojik hasara yol açabilen ciddi bir sağlık sorunudur. Endüstriyel faaliyetler, eski boyalar veya kirlenmiş sular gibi kaynaklarla maruziyet devam ettiği sürece risk artar.
Kurşun Zehirlenmesi Nasıl Oluşur?
Kurşun, solunum yoluyla (toz, duman) veya ağız yoluyla (boya parçaları, kirlenmiş su/gıda) vücuda girer. Özellikle 6 yaş altı çocuklar, el-ağız teması nedeniyle yüksek risk altındadır. Eski binalardaki kurşun bazlı boyalar, su boruları, bazı kozmetik ürünler veya mesleki maruziyet (akü fabrikaları, geri dönüşüm tesisleri) başlıca kaynaklardır.
Belirtileri
- Çocuklarda: Gelişim geriliği, öğrenme güçlüğü, iştahsızlık, karın ağrısı, davranış değişiklikleri
- Yetişkinlerde: Yüksek tansiyon, eklem ağrıları, hafıza kaybı, uyku bozuklukları, kısırlık
- Şiddetli Vakalarda: Nöbetler, bilinç kaybı, böbrek yetmezliği
Teşhis Yöntemleri
- Kan Testi: Desilitre başına 5 mikrogram (µg/dL) üzeri risk kabul edilir.
- Kemik Röntgeni: Çocuklarda büyüme plaklarında kurşun birikiminin görüntülenmesi
- Saç Analizi: Kronik maruziyetin değerlendirilmesi
Tedavi Yöntemleri
- Maruziyetin Durdurulması:
- Evde kurşun kaynaklarının tespiti (su, boya, toprak testleri).
- Mesleki maruziyette koruyucu ekipman kullanımı.
- Tıbbi Müdahale:
- Şelasyon Tedavisi: EDTA veya DMSA gibi ilaçlarla kurşunun vücuttan atılması (50 µg/dL üzeri vakalarda).
- Destek Tedavisi: Demir ve kalsiyum takviyesi (kurşun emilimini azaltır).
- Nörolojik Rehabilitasyon: Öğrenme güçlüğü olan çocuklarda özel eğitim programları.
Korunma ve Önlemler
- Evlerde: 1978 öncesi yapılmış binalarda boya testi yaptırın. Islak bezle düzenli toz temizliği yapın.
- Su Tesisatı: Kurşun boruları PVC ile değiştirin. Musluk suyunu içmeden önce 1 dakika akıtın.
- Beslenme: Kalsiyum ve demirden zengin gıdalar (süt, yeşil sebzeler) kurşun emilimini engeller.
- Çocuk Güvenliği: Oyuncaklarda CE sertifikası arayın. Toprakla temas sonrası ellerin yıkanmasını sağlayın.
Risk Grupları ve Acil Durumlar
Hamilelerde düşük riski, çocuklarda IQ düşüklüğüne yol açabilir. Kan değeri 70 µg/dL’yi geçerse acil şelasyon tedavisi gereklidir. Endüstriyel bölgelerde yaşayanlar, boya sanayi çalışanları ve 6 yaş altı çocuklar düzenli taramalardan geçmelidir.
Yasal Düzenlemeler
Türkiye’de oyuncaklarda kurşun sınırı 90 mg/kg’dır. İçme suyunda izin verilen maksimum kurşun miktarı 10 µg/L olarak belirlenmiştir. Bu standartların denetimi için Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığı yetkilidir.
