Kızamık, oldukça bulaşıcı bir viral enfeksiyon olup özellikle çocuklarda ciddi komplikasyonlara yol açabilir. Morbillivirüs grubundan bir RNA virüsünün neden olduğu bu hastalık, aşılama programları sayesinde görülme sıklığı azalsa da halk sağlığı açısından önemini korumaktadır.
Kızamık Nedir?
Kızamık, hava yoluyla yayılan ve solunum sistemini hedef alan akut bir viral hastalıktır. Dünya Sağlık Örgütü verilerine göre, aşısız popülasyonlarda her yıl 100 bin kişiden 200’ünü etkilemektedir. Virüs, enfekte kişilerin öksürük veya hapşırıkla yaydığı damlacıklar aracılığıyla bulaşır ve ortamda 2 saate kadar canlı kalabilir.
Belirtiler ve Klinik Seyir
Hastalık 10-14 günlük kuluçka döneminin ardından iki evrede ilerler:
- Prodromal Evre: Yüksek ateş (40°C’ye kadar), kuru öksürük, burun akıntısı ve konjonktivit ile karakterizedir. Ağız içinde Koplik lekeleri adı verilen beyaz-bezelye büyüklüğündeki döküntüler patognomonik bulgudur.
- Döküntü Evresi: 3-5 gün sonra başlayan makülopapüler döküntüler; saç çizgisinden başlar, yüze yayılır ve 24 saat içinde tüm vücuda yayılır. Döküntüler 5-6 gün sürer ve soluklaşarak kahverengimsi bir iz bırakır.
Komplikasyonlar
- Solunum Sistemi: Pnömoni (vakaların %6’sı), larenjit
- Nörolojik: Akut ensefalit (1/1000), subakut sklerozan panensefalit (SSPE)
- Diğer: Körlük, gebelerde düşük riski, trombositopeni
5 yaş altı çocuklarda ve 20 yaş üstü yetişkinlerde komplikasyon riski artar.
Teşhis Yöntemleri
- Klinik Tanı: Koplik lekeleri ve tipik döküntü paterni.
- Laboratuvar:
- RT-PCR ile viral RNA tespiti
- ELISA ile IgM antikorlarının saptanması (döküntü başlangıcından 3 gün sonra)
- İdrarda veya boğaz sürüntüsünde virüs izolasyonu
Tedavi Yaklaşımları
Spesifik antiviral tedavi bulunmamaktadır:
- Semptomatik Tedavi: Ateş düşürücüler (parasetamol), hidrasyon
- Komplikasyon Yönetimi:
- Pnömonide antibiyotikler
- A vitamini takviyesi (günde 200.000 IU, 2 gün)
- Ensefalit vakalarında intravenöz immünoglobulin
Korunma ve Aşılama
- KKK Aşısı: Canlı atenüe aşı; 12. ayda ve 4-6 yaş arasında iki doz uygulanır. Etkinlik %97’dir.
- Pasif Bağışıklık: Maruziyet sonrası 72 saat içinde aşı veya 6 gün içinde immünoglobulin.
- Salgın Kontrolü: Enfekte kişilerin döküntü başlangıcından 4 gün öncesi ve sonrasında izolasyonu.
Kimler Risk Altında?
- Aşısız çocuklar
- A vitamini eksikliği olanlar
- Bağışıklık yetmezliği (HIV, kanser tedavisi görenler)
- Kalabalık yaşam koşullarına maruz kalanlar
Acil Tıbbi Müdahale Gerektiren Durumlar
- Nefes almada zorluk
- Şiddetli baş ağrısı ve bilinç bulanıklığı
- Kanlı balgam
- Döküntülerin morumsu renk alması
Dünya Sağlık Örgütü, kızamık eliminasyonu için toplumsal aşılama oranının %95’in üzerinde olmasını hedeflemektedir. Hastalığa karşı en etkili korunma yöntemi, zamanında ve eksiksiz aşılamadır.
