Kimyasal zehirlenme, evde, işyerinde veya çevrede bulunan toksik maddelerin yutulması, solunması veya cilt temasıyla vücuda girmesi sonucu oluşan acil bir tıbbi durumdur. Temizlik ürünleri, böcek ilaçları, endüstriyel kimyasallar veya gazlar gibi maddeler hayati risk yaratabilir.
Yaygın Nedenler ve Maruziyet Yolları
- Solunum Yolu: Temizlik malzemelerinin karıştırılmasıyla oluşan zehirli gazlar (çamaşır suyu + tuz ruhu), karbonmonoksit.
- Yutma: Çocuklarda ilaç, deterjan veya kozmetik ürünlerinin kazara içilmesi.
- Cilt Teması: Tarım ilaçları, asitler veya kostik maddelerle doğrudan temas.
- Göz Teması: Uçucu kimyasalların sıçraması.
Belirtiler ve Şiddet Dereceleri
- Hafif Belirtiler: Baş dönmesi, bulantı, gözlerde yanma, ciltte kızarıklık.
- Orta Şiddetli: Kusma, ishal, bilinç bulanıklığı, solunum güçlüğü.
- Ağır Belirtiler: Nöbet, bayılma, kalp durması, organ yetmezliği.
Acil Müdahale Adımları
- Güvenlik: Hastayı kimyasaldan uzaklaştırın, kendinizi koruyun (eldiven/maske).
- Temas Durumu:
- Cilt: Kıyafetleri çıkarın, bol suyla 15-20 dakika yıkayın.
- Göz: Göz kapaklarını açık tutarak suyla temizleyin.
- Yutma: Ağızdan hiçbir şey vermeyin, kusturmayın.
- Solunum: Temiz havaya çıkarın, oksijen desteği sağlayın.
- Bilgi Toplama: Maruz kalınan maddenin etiketini/ambalajını saklayın.
Hastane Tedavisi
- Değerlendirme: Kan testleri, akciğer grafisi, toksikolojik tarama.
- Antidotlar: Örneğin; parasetamol zehirlenmesinde N-asetilsistein.
- Destek Tedavileri: Mide lavajı, aktif kömür, diyaliz.
- Yoğun Bakım: Solunum cihazı bağlantısı gerektiren durumlar.
Korunma Stratejileri
- Çocuk Güvenliği: Kimyasalları kilitli dolaplarda saklayın, orijinal kaplarda tutun.
- İşyeri Önlemleri: Maske, gözlük, eldiven kullanımı zorunlu kılın.
- Gaz Zehirlenmeleri: Kombi/baca bakımını yılda bir yaptırın, karbonmonoksit dedektörü takın.
- İlaç Güvenliği: Reçetesiz ilaçları çocukların ulaşamayacağı yerlerde tutun.
Özel Risk Grupları
- Hamileler: Pestisit maruziyeti fetal gelişimi etkileyebilir.
- Yaşlılar: İlaç doz aşımı riski yüksek.
- Endüstri Çalışanları: Boya/tiner buharları nörolojik hasara yol açabilir.
Toksik Maddelere Örnekler ve Etkileri
| Kimyasal | Kaynak | Kritik Riskler |
|——————|———————|——————————|
| Metanol | Sahte içkiler | Körlük, metabolik asidoz |
| Siyanür | Endüstriyel kazalar | Solunum durması |
| Cıva | Kırık termometreler | Böbrek yetmezliği |
| Organofosfat | Böcek ilaçları | Kas felci, solunum kaybı |
Zehirlenme Sonrası Takip
- Karaciğer/böbrek fonksiyon testleri düzenli yapılmalı.
- Nörolojik sekel varsa fizik tedavi gereklidir.
- Psikolojik destek (intihar amaçlı alımlarda).
Zehirlenme şüphenizde 114 Ulusal Zehir Danışma Merkezi‘ni arayın. Acil durumlarda 112’ye başvurulmalıdır.
