Karotis arter hastalığı, boynun her iki yanında bulunan ve beyne oksijen bakımından zengin kan taşıyan ana damarların daralması veya tıkanmasıdır. Bu durum felç (inme) riskini önemli ölçüde artırır. Hastalık genellikle ateroskleroz (damar sertliği) nedeniyle gelişir ve yaşla birlikte görülme sıklığı artar.
Nedenleri ve Risk Faktörleri
Karotis arter hastalığının temel nedeni, damar duvarında kolesterol, kalsiyum ve diğer maddelerin birikmesiyle oluşan plaklardır. Risk faktörleri arasında sigara kullanımı, yüksek tansiyon, diyabet, yüksek kolesterol, obezite, hareketsiz yaşam tarzı ve ailede kalp-damar hastalığı öyküsü bulunur. 65 yaş üstü bireylerde risk belirgin şekilde artar.
Belirtiler
Hastalık sıklıkla sessiz seyreder, ancak daralma ilerlediğinde şu semptomlar ortaya çıkabilir:
- Geçici iskemik atak (TIA): Geçici görme kaybı, konuşma bozukluğu veya vücudun bir tarafında güçsüzlük (genellikle 24 saat içinde düzelir)
- Ani baş dönmesi veya denge kaybı
- Sebepsiz şiddetli baş ağrısı
- Yüzde tek taraflı uyuşma
- Bilinç bulanıklığı veya hafıza problemleri
Teşhis Yöntemleri
- Doppler Ultrason: Damarlardaki kan akım hızını ve plak varlığını değerlendiren ilk basamak yöntem.
- Manyetik Rezonans Anjiyografi (MRA): Plakların yapısını ve damar daralma oranını detaylı gösterir.
- Bilgisayarlı Tomografi Anjiyografi (CTA): Damarların 3 boyutlu görüntülenmesini sağlar.
- Serebral Anjiyografi: Altın standart kabul edilen bu yöntemde kontrast madde ile damarların net görüntüsü elde edilir.
Tedavi Seçenekleri
1. İlaç Tedavisi
- Antitrombosit İlaçlar: Aspirin veya klopidogrel gibi ilaçlarla pıhtı oluşumu engellenir.
- Statinler: Kolesterol düşürücü ilaçlarla plak stabilizasyonu sağlanır.
- Antihipertansifler: Tansiyon kontrolü için ACE inhibitörleri veya kalsiyum kanal blokerleri.
2. Cerrahi Müdahaleler
- Karotis Endarterektomisi: Boyun bölgesinden yapılan kesiyle damar açılır ve plaklar temizlenir. %70’ten fazla darlıkta önerilir.
- Karotis Stentleme: Kasıktan kateterle girilerek tıkalı bölgeye stent yerleştirilir. Yüksek cerrahi riski olan hastalarda tercih edilir.
3. Yaşam Tarzı Değişiklikleri
- Sigaranın bırakılması
- Akdeniz diyeti (zeytinyağı, balık, sebze ağırlıklı)
- Haftada 150 dakika orta tempolu egzersiz
- Tuz alımının günde 5 gramla sınırlandırılması
Komplikasyonlar ve Acil Durumlar
Tedavi edilmeyen vakalarda inme riski yılda %2-4 oranında artar. Acil müdahale gerektiren durumlar:
- Ani konuşma kaybı
- Tek taraflı kol-bacakta felç
- Bilinç kaybı
Bu belirtilerde zaman kaybetmeden 112 aranmalıdır.
Korunma Stratejileri
- 40 yaş sonrası yıllık kolesterol ve kan basıncı kontrolleri
- Diyabet hastalarında HbA1c düzeyinin %7 altında tutulması
- Düzenli kardiyovasküler check-up (EKG, efor testi)
Hangi Doktora Başvurulmalı?
Nöroloji ve kalp damar cerrahisi (vasküler cerrahi) uzmanları tanı ve tedaviyi yönetir. Risk faktörü taşıyanların yılda bir doppler ultrason taraması yaptırması önerilir.
